«يا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ يَسْلُبْهُمُ‌ الذُّبابُ‌ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ» حج: 73.

آيه خطاب بعموم مردم و نظر بمشركين است، و بتها، قدرت آفريدن حتى يك مگس را كه از نظر مردم اضعف موجودات است ندارند و اگر مگس روى آنها به نشيند و چيزى از آنها بخورد قدرت باز گرفتن آنرا ندارند.

الميزان گويد: مقتضاى مقام آنست كه مراد از طالب بتها و از مطلوب مگس باشد يعنى بتان ميخواهند مگس بيافرينند و گرفته مگس را از آن باز گيرند و مگس مطلوب است كه آفريده و باز گرفته شود.

ذباب فقط دو بار در قرآن مجيد آمده است كه نقل شد.

ذبح: سر بريدن. راغب ميگويد:

اصل ذبح پاره كردن گلوى حيوانات است و بمعنى مذبوح نيز آمده است.

ناگفته نماند اگر اصل آن درباره حيوانات باشد در غير آن بطور مجاز و تشبيه بكار رفته است.

«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ‌ تَذْبَحُوا بَقَرَةً» بقره: 67 «وَ فَدَيْناهُ‌ بِذِبْحٍ‌ عَظِيمٍ» صافات: 107 مراد از ذبح مذبوح و قربانى است و توضيح اين آيه در «ابراهيم» فصل قربانى گذشت.

«وَ ما ذُبِحَ‌ عَلَى النُّصُبِ ...» مائده: 3 توضيح آن در «نصب» انشاء اللّه خواهد آمد.

«يُذَبِّحُونَ‌ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ» بقره: 49 يعنى پسران شما را بطور مدام سر مى‌بريدند و زنانتان را زنده ميگذاشتند، راغب مى‌گويد مراد از تذبيح تكثير است يعنى يكى را پس از ديگرى ذبح ميكردند.

اين سخن حقّ است زيرا تكثير يكى از معانى باب تفعيل است در اقرب الموارد آمده «ذَبَّحَ‌ الْقَوْمَ: بَالَغَ فِي‌ ذِبْحِهِمْ‌».

ذبذب‌

تذبذب بمعنى حركت است در مجمع فرموده: «ذَبْذَبْتُهُ‌ فَتَذَبْذَبَ‌» يعنى او را حركت دادم و حركت‌