177. و يا راه ضلالت، سبيل مذكّر و مؤنّث هر دو آمده است. نحو قُلْ هذِهِ‌ سَبِيلِي‌ أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ ... يوسف: 108. كه مؤنّث بكار رفته است در اقرب به دو گونه بودن آن تصريح كرده است‌ وَ لِتَسْتَبِينَ‌ سَبِيلُ‌ الْمُجْرِمِينَ‌ انعام: 55. كه سبيل فاعل تستبين است. ايضا وَ تَصُدُّونَ عَنْ‌ سَبِيلِ‌ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ تَبْغُونَها عِوَجاً ... اعراف:

86. كه ضميرش مؤنث است و ايضا آيه 99 آل عمران.

گاهى از سبيل تعدّى و تجاوز قصد ميشود كه در واقع راه تجاوز است مثل‌ فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ‌ سَبِيلٍ‌ شورى: 41. فَما جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ‌ سَبِيلًا نساء: 90.

ابن‌ السَّبِيلِ‌ كسى است كه از وطنش دور مانده و جز (راه) معرّفى ندارد و در «ابن» گذشت.

سبل بضمّ (س، ب) جمع سبيل است مثل‌ فَاسْلُكِي‌ سُبُلَ‌ رَبِّكِ ذُلُلًا ...

نحل: 69. يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ‌ سُبُلَ‌ السَّلامِ ... مائده: 16.

سَبِيلُ‌ اللّه: هر راهى است كه رضاى خدا در آن باشد مثل قتل فى سبيل اللّه، و انفاق فى سبيل اللّه، هجرت فى سبيل اللّه چنانكه‌ فِي‌ سَبِيلِ‌ الطَّاغُوتِ ... نساء:

76. و سَبِيلُ‌ الْمُجْرِمِينَ‌ انعام: 55.

خلاف آن است در آيه‌ مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ. ثُمَ‌ السَّبِيلَ‌ يَسَّرَهُ‌ عبس: 19 و 20.

ظاهرا مراد راه تولّد و بدنيا آمدن است و شايد مراد راه ولادت و هدايت و معيشت و غيره باشد.

ستة: شش‌ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي‌ سِتَّةِ أَيَّامٍ ... اعراف: 54.

ستّين: شصت‌ فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ‌ سِتِّينَ‌ مِسْكِيناً ... مجادله: 4.

ناگفته نماند در آيات 54 اعراف 3 يونس، 7 هود، 59 فرقان، 4 سجده، 38 ق، 4 حديد گفته شده كه خدا آسمانها و زمين را در شش روز آفريد در سه محل‌ «ما بَيْنَهُما» نيز اضافه شده. غرض از شش روز، روزهاى معمولى نيست بلكه شش دوران است كه شايد ميليونها سال طول كشيده است مشروح اين سخن‌