40. «كل» در دو آيه شايد راجع بتمام اجرام
آسمانى باشد ولى ظاهرش آنست كه مراد خورشيد و ماه و شب و روز است كه همه در مدارى
شنا ميكنند و راه ميروند آفتاب و ماه در مدار خود و شب و روز كه همان نور و
ظلمتاند در اطراف زمين پيوسته در حركتاند و شنا ميكنند. رجوع شود به «شمس» و «قمر».
إِنَّ لَكَ فِي النَّهارِسَبْحاًطَوِيلًامزمّل: 7. طبرسى در ذيل اين آيه
سبح را تقلّب و تلاش معنى كرده و گويد: بشناگر سابح گويند كه در آب تلاش ميكند
كشاف نيز تصرّف و تلاش گفته است.
بنظر ميايد مراد از آيه همان تلاش و كوشش باشد آيات ما قبل درباره
عبادت شب است يعنى شب را مخصوص عبادت خدا كن كه در روز تلاش بسيار خواهى داشت
فراغت خاطر و عبادت عالى در شب ميسّرتر است.
يحيى بن يعمر و ضحاك سبح را با خاء خواندهاند و آن بمعنى توسعه است
يعنى در روز براى كارها وسعت بيشترى دارى شب را مخصوص خدا كن.
ناگفته نماند: راغب و اقرب تصريح دارند كه معناى اوّلى سبح همان حركت
سريع در آب و هواست بسرعت كار و سير اسب و غيره بطور استعاره اطلاق ميشود.
تسبيح:تنزيه خدا از هر بدى و نالايق (مجمع) در نهايه گويد «اصلالتَّسْبِيحُ: التّنزيه و التّقديس و التّبرئة من
النَّقَائِصِ» در مفردات گويد «التَّسْبِيحُتنزيهُ اللّهِ تَعَالى» جوهرى در صحاح