لَواحِدٌ» صافات: 3 راجع باين آيه به «تلى» رجوع شود.

* «إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ‌ ذِكْرى‌ لِلذَّاكِرِينَ‌» هود: 114 يعنى نيك‌ها زشت‌ها را از بين ميبرند اين تذكرى است بر پند گيرندگان «ذكرى» مصدر و بمعنى ياد آورى است و 23 بار در قرآن مجيد آمده است.

* «هَلْ أَتى‌ عَلَى الْإِنْسانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً» دهر: 1 مواد بدن انسان از اول در عالم بوده و هست ولى روزگارانى گذشت كه انسان شيى‌ء معلومى در جهان نبود و چيز ياد شده بشمار نميرفت.

ذكر: (بر وزن فرس) نر. مقابل ماده‌ «وَ لَيْسَ‌ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى‌» آل عمران: 36. يعنى پسر مثل دختر نيست (راجع بنذر زن عمران) «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ‌ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‌ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ» حجرات: 13 «وَ ما خَلَقَ‌ الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى‌. إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى» ليل: 3.

موضوع نر و مادگى كه در «زوج» خواهد آمد از اسرار عجيب اين جهان است.

* «ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ‌ آلذَّكَرَيْنِ‌ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ» انعام: 143 در «آلذَّكَرَيْنِ» همزه استفهام است كه با «الذكرين» با هم خوانده ميشود و مراد از «الذّكرين» جنس نر از گوسفند و بز است و مراد از «الانثيين» ماده آندو است يعنى:

هشت جفت بر شما حلال كرده از گوسفند دو جفت نر و ماده و از بز دو جفت نر و ماده بگو آيا دو لنگه نر را حرام كرده يا دو لنگه ماده را يا آنچه را رحمهاى دو ماده شامل است.

مراد از هشت جفت هشت لنگه است كه چهار جفت ميشود چهار لنگه در اين آيه ذكر شده و چهار لنگه ديگر در آيه بعد كه عبارتند نر و ماده از شتر و گاو.

ذكور و ذكران جمع ذكر است مثل‌ «يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ إِناثاً وَ يَهَبُ لِمَنْ‌