و غَسَق اللَّيل به نصف شب تفسير شده است چنانكه خواهد آمد.

بنا بر آنچه گذشت دلوك بمعنى ميل و آن مايل شدن آفتاب از وسط آسمان نسبت بمحيط و محلّ هر مردم است (بعبارت ديگر: ظهر) لام در «لِدُلُوكِ‌ الشَّمْسِ» باحتمال قوى بمعنى عند و حين است يعنى «عِنْدَ دُلُوكِ‌ الشَّمْسِ وَ حِينَ‌ دُلُوكِ‌ الشَّمْسِ» و دليل آن‌ «إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ» است و «إلى» دلالت بر انتها دارد على هذا لام در لِدُلُوكِ‌ براى ابتدا است. و نيز بيضاوى و زمخشرى نقل كرده‌اند كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود

«أَتَانِي جَبْرَئِيلُ‌ لِدُلُوكِ‌ الشَّمْسِ حِينَ زَالَتْ فَصَلَّى بِيَ الظُّهْرَ».

در اين حديث كلمه‌

«حِينَ زَالَتْ».

عبارت اخراى دلوك شمس است.

غسق كه در آيه شريفه آمده.

بمعنى ظهور تاريكى شب است چنانكه در مجمع گفته و يا بمعنى ظلمت شديد است چنانكه راغب گفته است ولى در روايات اهل بيت عليهم السلام چنانكه گفته شد بنصف شب تفسير شده است و «قُرْآنَ الْفَجْرِ» در آخر آيه در روايات به نماز صبح تفسير گرديده است.

على هذا آيه شريفه اوقات نمازهاى پنجگانه را بيان ميكند از ظهر تا انتصاف شب. وقت نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء، و وقت نماز صبح بعد از فجر است.

و در باره مشهود بودن آن روايت شده كه ملائكه شب و روز در آن حاضر ميشوند. در الميزان ميگويد:

روايات فريقين در حضور ملائكه شب و روز در نماز صبح نزديك بتواتر است.

در تفسير عيّاشى از زرارة نقل شده كه از امام باقر عليه السلام پرسيدم از نمازهاى واجبى؟ فرمود: پنج نماز است در شب و روز. گفتم:

خدا آنها را معين كرده و در كتابش به پيامبرش بيان نموده است؟

فرمود: آرى خدا به پيغمبرش صلّى اللَّه عليه و آله فرموده‌ «أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ‌ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ» دلوك‌