صدر آيه دوّم و نيز آيه 39 در سوره حجّ مطالعه شود.

توضيح آيه اخير در «بيع» گذشت.

دفق: جهيدن. دافق: جهنده راغب آنرا جريان شديد گفته كه همان جهيدن است‌ «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِقَ. خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ‌» طارق: 6 معنى اين آيه بطور تفصيل در «ترب» گذشت. اين كلمه در قرآن فقط يكبار آمده است.

دكّ: (بر وزن فلس) كوبيدن.

زمين نرم. در صحاح ميگويد:

دكّ بمعنى كوبيدن است و «دَكَكْتُ‌ الشَّيْ‌ءَ دَكّاً» آنوقت گويند كه آنرا بكوبى و با زمين يكسان كنى. راغب ميگويد: دكّ بمعنى زمين نرم و هموار است. قاموس آنرا كوبيدن و منهدم كردن گفته و گويد: دكّة و دكّان بنائى است كه سطح زمين آنرا براى نشستن هموار كنند.

در نهج البلاغه خطبه 107 در باره قيامت فرموده‌

«وَ دَكَ‌ بَعْضُهَا بَعْضاً مِنْ هَيْبَةِ جَلَالَتِهِ».

يعنى بعضى از زمين بعضى ديگر را كوبيد و هموار كرد از ترس جلالت خدا.

على هذا دكّ هم مصدر آمده و هم اسم، اقرب الموارد نيز چنين گفته است.

«كَلَّا إِذا دُكَّتِ‌ الْأَرْضُ‌ دَكًّا دَكًّا» فجر: 21 «وَ حُمِلَتِ الْأَرْضُ وَ الْجِبالُ‌ فَدُكَّتا دَكَّةً واحِدَةً» حاقّه: 14.

در اين دو آيه دكّ مصدر استعمال شده است يعنى آنگاه كه زمين بسختى كوبيده و نرم شد.

ممكن است هموار شدن نيز منظور باشد زيرا در آيه‌ «يَنْسِفُها رَبِّي نَسْفاً فَيَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً. لا تَرى‌ فِيها عِوَجاً وَ لا أَمْتاً» كه در «امت» گذشت دلالت بر هموارى زمين دارد.

اين آيات از تحوّل عجيب زمين در آينده قيامت حكايت ميكنند كه در «ارض» گذشت.

«فَإِذا جاءَ وَعْدُ رَبِّي جَعَلَهُ‌ دَكَّاءَ وَ كانَ وَعْدُ رَبِّي حَقًّا» كهف: 98