سرد شدن برخاسته و بتدريج رقيق شده و طبقات جوّ را تشكيل داده است. مشروح اين سخن در «ارض» گذشت.

فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ‌ مُبِينٍ يَغْشَى النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِيمٌ. رَبَّنَا اكْشِفْ عَنَّا الْعَذابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ. أَنَّى لَهُمُ الذِّكْرى‌ وَ قَدْ جاءَهُمْ رَسُولٌ مُبِينٌ. ثُمَّ تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ قالُوا مُعَلَّمٌ مَجْنُونٌ إِنَّا كاشِفُوا الْعَذابِ قَلِيلًا إِنَّكُمْ عائِدُونَ. يَوْمَ نَبْطِشُ الْبَطْشَةَ الْكُبْرى‌ إِنَّا مُنْتَقِمُونَ‌ دخان 10- 16.

آمدن اين دخان در ظاهر آيات پيش از قيامت است زيرا فقط در آيه اخير صحبت از قيامت است و آن بطشه كبرى است ممكن است مراد از دخان بمب اتم باشد و در آينده جنگ اتمى در گيرد دخان در آيه نكره است يعنى دودى مخصوص، نيروى اتمى و اشعّه آن پس از انفجار بصورت دود هوا را پر ميكند.

آنوقت مردم بدرگاه خدا التماس ميآورند كه ما را نجات بده ولى اين بيدارى و ناله بى‌اثر خواهد بود زيرا پيامبران و مخصوصا حضرت ختمى مرتبت (ص) آمدند و مردم را بصلح و برادرى خواندند ولى مردم آنها را بى‌دليل دانسته و پى ماديّات رفتند تا كار بدانجا كشيد سپس بقيّه مردم كه از عذاب و مرگ رسته‌اند بتدريج روزهاى مصيبت را فراموش كرده بسوى طغيان ميروند إِنَّا كاشِفُوا الْعَذابِ قَلِيلًا إِنَّكُمْ عائِدُونَ‌.

بعضى دخان را بگرسنگى معنى نموده و آيات را مخصوص اهل مكّه كرده و گفته‌اند كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله بر آنها نفرين كرد بقحطى گرفتار شده و پيش آنحضرت آمده وعده كردند در صورت دفع بلايا ايمان بياورند. و بعضى آنرا از مقدمات و علائم قيامت دانسته‌اند و اللّه اعلم. كلمه دخان فقط دو بار در كلام اللّه مجيد آمده است.

درء: دفع كردن. «درأه درءا: دفعه» وَ يَدْرَؤُنَ‌ بِالْحَسَنَةِ