بنا بر اين معنى‌ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ‌ آنست كه تو را تسبيح ميگوئيم در حاليكه حامديم .. وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ‌ بِحَمْدِهِ‌ يعنى: هر چيز خدا را در حال حمد تسبيح ميگويد.

بعيد نيست: باء بمعنى مع و مصاحبت باشد چنانكه در ادْخُلُوها بِسَلامٍ‌ حجر: 46 يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا هود: 48 گفته‌اند.

گر چه با حال از لحاظ معنى يكى است.

اين معنى كاملا ساده و روان است و معنى آيات چنين ميشود:

ما تو را تسبيح و حمد ميگوئيم، رعد خدا را تسبيح ميگويد و مى‌ستايد- و هر چيز تسبيح خوان و حمد گوى خداست ناگفته نماند: تسبيح راجع بتنزيه خداوند و پاك دانستن او از نقائص است و حمد راجع به نعمتهاى خداوندى است پس‌ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ‌ راجع بهر دو مطلب است و اينكه بعضى گفته‌اند حمد خدا تسبيح است و خدا را با حمد تسبيح كن درست نيست.

يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا اسراء: 52 آيه شريفه مى‌فهماند كه روز قيامت بشر چون زنده شد اعاده و بعث را فعل جميل شمرده و خدا را در اين باره حمد خواهد كرد چون حقائق بر وى منكشف گشته و قيامت را از لحاظ حكمت خدائى واجب خواهد ديد (از الميزان) يعنى: روزى شما را ميخواند شما او را حمد گويان اجابت ميكنيد.

محمود: ستوده. عَسى‌ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً اسراء: 79 حميد: ممكن است بمعنى فاعل باشد يعنى ستاينده و ممكن است بمعنى مفعول باشد يعنى ستوده.

و آن از اسماء حسنى است و هفده بار در قرآن مجيد آمده است‌ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌ‌ حَمِيدٌ بقره: 267 بدانيد خدا بى‌نياز و ستوده است. يا بدانيد خدا بى‌نياز و ستاينده است و اعمال بنده را مى‌ستايد. چنانكه در مجمع نقل‌