بمعنى بعضيّت است نه بيان. يعنى بشر را از بعض صلصال كه قسمت زيرين و نرم آن باشد آفريديم.

آنانكه لجن‌هاى كرانه دريا را ديده‌اند ميدانند كه روى لجن‌ها خشكيده و شيار شيار ميشوند ولى زير آنها نرم و نطفه در آن قابل رشد است. در آياتى نظير آيه:

«خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ ...» نحل: 4 نيز «من» براى بعضيت است كه نطفه بمعنى آب كم است و سلوليكه جنين از آن تشكيل ميشود. بعض نطفه ميباشد.

على هذا مراد از «سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي» نظير آن است كه در آيات‌ «وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِينٍ. ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهِينٍ. ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ ...» سجده: 7- 9 ذكر شده، پيداست كه اين تسويه و نفخ در رحم مادر است ولى جمله‌ «فَقَعُوا لَهُ ساجِدِينَ» در ما بعد «نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي» مانع از اين تطبيق است كه از پس اين نفخ و تسويه سجود ذكر شده بخلاف آيه فوق كه بعدش‌ «جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ ...» آمده است و حكايت از تحوّلات رحم مادر دارد.

سوم: اينكه موجودات ساده و زنده در اثر اراده خداوند بتدريج و با مرور زمان بانسان اوّلى مبدّل شده باشند

اين فرضيه فعلا بسيار ضعيف شده و موقعيّت خويش را از دست داده است بلكه ميشود يقين كرد كه خداوند انواع را مستقلّ آفريده است ولى اگر روزى علمى شود و يقين گردد، آيات قرآن بآن قابل تأويل خواهد بود. بنظر نگارنده:

وجه اول با ظاهر قرآن از وجوه ديگر بهتر ميسازد اگر اشتباه نكنم.

[يك آدم يا چند آدم؟]

ظهور آيات در آن است كه ابتدا يك انسان با زنش آفريده شده و تكثير از آندو شروع گرديده است‌ «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‌ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ‌