امّ الكتاب اصل تكليف باشد و محو و اثبات نسبت بمقتضاى زمان در كيفيت و شكل آن باشد، يعنى خدا از كيفيت تكليف و حكم، هر چه را بخواهد ميبرد و يا ميگذارد ولى اصل مكلّف بودن در نزد خداست يعنى: بشر بايد تحت تكليف زندگى كند، اين اصل در هر زمان ثابت و حتمى است و محو و اثبات فقط در كيفيت و كميّت آن است.

ولى آيه شريفه خود بخود اعمّ است و منحصر بتكليف و احكام نيست، بلكه بهمه چيز شامل است.

احتمال قوى آن است كه مراد از أُمُّ الْكِتابِ‌ علّت محو و اثبات است و جواب «يَمْحُوا و يُثْبِتُ‌» ميباشد.

يعنى خدا محو و اثبات ميكند و اين محو و اثبات روى علل بخصوصى است نزد خدا و ميداند چرا محو و چرا اثبات ميكند. بنا بر اين عموم، ميتوان تغيير اجلها را نيز با در نظر گرفتن آيات ديگر و روايات، از آيه شريفه فهميد نا گفته نماند در اين صورت‌ «أُمُّ الْكِتابِ» در اين آيه غير از «أُمِّ الْكِتابِ» در آيه‌ «وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ» است كه در «امّ» خواهد آمد و مراد از آن لوح محفوظ است.

أَجْل‌: (بر وزن عقل) سبب.

علت. «مِنْ‌ أَجْلِ‌ ذلِكَ كَتَبْنا عَلى‌ بَنِي إِسْرائِيلَ» مائدة: 32 يعنى بسبب آن قتل بر بنى اسرائيل چنين نوشتيم ارباب لغت اصل آنرا بمعنى جنايت نوشته‌اند. در اقرب الموارد گويد:

اين كلمه ابتدا در تعليل جنايت سپس در مطلق تعليل استعمال شده است، در نهايه گويد: در همزه آن فتح و كسر هر دو صحيح است.

در قرآن مجيد فقط يكبار آمده است.

أَحَد: «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» توحيد: 1 اين كلمه در اصل (وحد) با واو است و داراى دو استعمال ميباشد يكى آنكه اسم استعمال ميشود در اين صورت بمعنى يكى و يكنفر است‌ «إِذا حَضَرَ أَحَدَكُمُ‌ الْمَوْتُ» بقره: 180 آنگاه كه‌