هُنالِكَ الْكافِرُونَ‌ غافر: 85.

روشن ميكند كه تسليم ميشوند ولى در ظاهر، فائده‌اى بحالشان ندارد همچنين دو آيه ذيل‌ ... رَبَّنَا اطْمِسْ عَلى‌ أَمْوالِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَلا يُؤْمِنُوا حَتَّى يَرَوُا الْعَذابَ الْأَلِيمَ‌ إِنَّ الَّذِينَ حَقَّتْ عَلَيْهِمْ كَلِمَتُ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ. وَ لَوْ جاءَتْهُمْ كُلُّ آيَةٍ حَتَّى يَرَوُا الْعَذابَ الْأَلِيمَ‌ يونس: 88- 96 و 97 ميفهمانند كه كافران ايمان اختيارى كه با تفكّر در نظام عالم بدست ميايد، نمياورند و چون عذاب اليم را ديدند تسليم ميشوند، و اين غير از آيه ذيل است كه فرموده‌ وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيداً نساء: 159 آيه شريفه درباره حضرت عيسى است و مفهومش آنست كه تمام اهل كتاب پيش از مرگ خود بحضرت عيسى ايمان مياورند و ميدانند كه خدا و پسر خدا نبوده است و ظاهر آيه آنست كه ضمير «بِهِ» به عيسى و ضمير «مَوْتِهِ» به اهل الكتاب راجع است. الميزان و المنار در تفسير آيه گفته‌اند: هر يك از اهل كتاب در وقت مرگ و ديدن عالم شهود وضعشان عوض شده و يقين پيدا ميكنند كه عيسى پيغمبر و بنده خدا بوده است نه خدا و يا پسر خدا و يا دروغگو، در نتيجه حجّت خدا در باره عيسى بر يهود و نصارى تمام ميشود ولى باز پيداست كه اين ايمان فائده‌اى بحالشان نخواهد داشت.

خلاصه اينكه: از مجموع آيات روشن ميشود ايمان و تسليم، واقعى و از ته قلب نيست و نظير: قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمانُ فِي قُلُوبِكُمْ‌ حجرات: 14 است.

سوّم: شخص گناهكار كه هنگام مرگ ميگويد: «إِنِّي‌ تُبْتُ‌ الْآنَ» توبه‌اش قبول نيست و بى‌توبه از دنيا ميرود ولى معذّب بودنش مانند كافر حتمى نيست احتمال دارد بوسيله شفاعت يا رحمت خدا، بخشوده شود، ذيل آيه كه ميگويد: أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً حكم‌