.... ابن اثير در تاريخ كامل ج 1 ص 263 مينويسد: بيشتر اهل تاريخ بر آنند كه حصبه و آبله اوّلين بار در عرب بعد از واقعه فيل ديده شد.

نگارنده گويد: بنظر ميآيد كه اين پرندگان از بحر احمر آمده و سنگريزه‌هايشان با ميكرب حصبه و آبله آلوده بوده است و بر اثر ريختن آنها اين دو مرض در ميان لشگريان بروز كرده و خداوند باين طريق آنها را تار و مار نموده است.

در بعضى از روايات فريقين هست كه سنگريزه‌ها بسر هر كه ميخورد از دبرش بيرون ميشد و اللَّه العالم.

أَبْ:

پدر. بزرگ قوم.

مصلح. راغب گويد: پدر و نيز هر كه سبب اصلاح، يا ايجاد و ظهور چيزى بشود نسبت بآن أَبْ (پدر) است بدين علّت حضرت رسول صلّى اللَّه عليه و آله بعلى گفت:

«أَنَا وَ أَنْتَ‌ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ».

و بآنكه از ميهمانان پذيرائى كند أَبُو الْأَضْيَافِ و بآنكه آتش جنگ بر افروزد أَبْوُ الْحَرْبِ گويند ... بمعلّم نيز أَبْ گفته‌اند (مفردات) تفصيل اين سخن در «آزر» خواهد آمد «أَبَتِ» بكسر تاء اصلش أَبِي است ياء متكلم بتاء عوض شده است مثل‌ «يا أَبَتِ‌ لا تَعْبُدِ الشَّيْطانَ» مريم: 44.

إباء: امتناع. خوددارى.

راغب آنرا امتناع شديد گفته و در قاموس بمعنى كراهت مطلق است ميشود گفت كه سخن راغب قريب بتحقيق است زيرا لازم است با امتناع فرق مختصرى داشته باشد.

ناگفته نماند علت إِبَاءِ و امتناع گاهى خودپسندى و تكبر است نظير «إِلَّا إِبْلِيسَ‌ أَبى‌ وَ اسْتَكْبَرَ» بقره: 34 علت امتناع ابليس لعين همان خود پسندى و استكبار بود.

گاهى سبب آن عدم قدرت است چنانكه از كريمه‌ «عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ‌ فَأَبَيْنَ‌ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها» احزاب: 72 استفاده ميشود و ممكن است علت آن بى اعتنائى باشد كه نوعى از خود پسندى است‌