قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 4 صفحه : 196

‌
مبحث اول: ماهيت حقوقى تعزير (التعزير دون الحد)
1. كليات
1- 1. تعزير در لغت
تعزير از ريشه عزر به معناى منع كردن و بازداشتن و نيز سرزنش كردن آمده است.
زبيدى در تاج العروس تعزير را به معناى «لوم» يعنى ملامت و سرزنش آورده است. [1]
ابن اثير در النهايه مى‌گويد: «تعزير در اصل به معناى جلوگيرى و بازداشتن است؛ لذا تأديبى كه به صورت كمتر از حد باشد، تعزير ناميده مى‌شود؛ چرا كه باعث بازداشتن مجرم از تكرار جرم مى‌شود.» [2] ابن منظور در لسان العرب مى‌نويسد: «... اصل التعزير التّأديب و لهذا يسمى الضرب دون الحد تعزيرا» و در اثناء كلامش مى‌گويد: «و لهذا قيل للتّأديب الذي هو دون الحد تعزيرا، لأنه يمنع الجانى أن يعاود الذنب.» [3] شريف جرجانى هم در تعريفات خود، تعزير را به معناى تأديب دانسته است. همچنين فيّومى در مصباح المنير و جوهرى در صحاح اللّغة به اين معنا اشاره نموده‌اند.
اين لفظ همچنين به معناى «تعظيم و احترام» نيز آمده است؛ لذا همان گونه كه جوهرى در صحاح بدان اشاره نموده، از اضداد به شمار مى‌آيد. [4]
راغب اصفهانى تعزير را به معناى «نصرت و يارى نمودن» گرفته است؛ [5] از جمله، در آيه‌ى 9 از سوره فتح «وَ تُعَزِّرُوهُ وَ تُوَقِّرُوهُ» و آيه 12 از سوره مائده «وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ». سپس اضافه مى‌كند كه معناى تأديب از همين جا سرچشمه مى‌گيرد؛ زيرا ادب‌كننده (تعزيرگر) در مقام يارى نمودن بزهكار بر آمده و وى را از آنچه به زيان اوست دور مى‌دارد. آن‌گاه در ادامه مى‌افزايد: «يارى نمودن بر دو گونه است؛ يا زيان را از شخص دور مى‌كند و يا اينكه وى را از زيان رساندن بازمى‌دارند. چنانچه در حديثى از‌

[1] اصل التعزير المنع و الرد ... و لهذا قيل للتأديب هو دون الحد تعزير، لانه يمنعالجانى أن يعود الذنب.
[2] ابن اثير، النهايه فى غريب الحديث، ج 3،ص 228.
[3] ابن منظور، لسان العرب، ج 4، ص 562.
[4] نك:فرهنگ‌هاىفوق، ذيل تعزير.
[5] راغب اصفهانى، المفردات، ص 345.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 4 صفحه : 196

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست