قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 1 صفحه : 6

‌
امتثالش، پاداش و ثواب مترتب مى‌گردد. مثلا حكم «أَطِيعُوا اللّٰهَ»* [1] (خدا را اطاعت كنيد) يك حكم ارشادى است، چرا كه عقل، قطع نظر از شرع به اين موضوع حكم مى‌كند و بنابراين حكم صادر از سوى شرع، ارشاد به حكم عقل است. از اين رو، مخالفت با اين حكم، عقاب جداگانه‌اى به خاطر مخالفت با حكم شرع ندارد، و عقاب آن به خاطر حكم عقل است.
حكم مولوى، مانند «أَقِمِ الصَّلٰاةَ»* كه بى‌شك بدون صدور چنين دستورى از سوى شريعت مقدسه، عقل بدين امر حكم نمى‌كرد، و لذا بر مخالفت با آن، عقاب و بر اطاعتش، ثواب مترتب است.
ج) احكام تأسيسى و احكام امضايى
1. احكام تأسيسى، احكامى هستند كه از طرف شارع جعل و صادر شده و سابقه‌اى در عرف و در بين عقلا نداشته‌اند.
2. احكام امضايى، امور اعتبارى هستند كه عرف و عقلا آن‌ها را اعتبار كرده‌اند، همانند ملكيت و زوجيت و ديگر منشآت عقود و ايقاعات. اين امور اعتبارى (اعتبارات قانونى) قبل از شريعت هم در جامعه انسانى وجود داشته‌اند و نظام اجتماعى و اقتصادى جامعه مبتنى بر آن‌ها است و شارع مقدس اسلام نيز آن‌ها را امضا و تأييد كرده است. [2]
واقعيت آن است كه دين در برخورد با زندگى روزمره انسان‌ها و شيوه‌هاى متداول در بين آدميان، يكسره از موضع نفى يا اثبات برخورد نكرده است، بلكه گاه كاملا آن‌ها را پذيرفته و تأييد كرده و اين در جايى است كه وجود آن سيره‌ها با حفظ نظم اجتماعى و تسهيل معيشت مردم منافات نداشته يا به هر مصلحتى ديگر ضرورى بوده است، نظير اكثر احكام و مقررات راجع به قراردادها. گاه نيز اين رويه‌ها، مفيد اما نيازمند اصلاح و بازنگرى بوده‌اند كه در اين گونه موارد، شارع با افزودن برخى قيود و شروط، بناى عقلا را پذيرفته است و البته برخى سيره‌ها را نيز به دليل مفاسد و ضررهايى كه در برداشته و از ديد مردم مخفى مانده يا تحت تأثير غريزه‌هاى شخصى و سودجويى آنان قرار گرفته‌

[1] نساء، 59.
[2] كاظمينى، محمد على، فوائد الاصول (تقريرات درس ميرزايى نايينى)، ج 4،ص 386.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 1 صفحه : 6

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست