قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 1 صفحه : 135

‌
يعنى برو و آن را از جا بكن و به نزد او انداز، زيرا ضرر و ضرارى وجود ندارد.
اين دو روايت مربوط به يك داستان است كه به طرق مختلف نقل گرديده است. فرق اين دو روايت اين است كه در روايت اول، عبارت «على مؤمن» وجود دارد و در دومى وجود ندارد. در بعضى از اسناد، جمله «فى الاسلام» نيز آمده است. وصول روايات با تعبيرهاى مختلف ناشى از نقل به معنا است، ولى مضمون قاعده لا ضرر به حال خود محفوظ است. [1]
جمله لا ضرر و لا ضرار در ذيل روايات گوناگونى ديده مى‌شود كه از جمله، ذيل روايت شفعه است كه مرحوم كلينى از عقبه بن خالد و او از حضرت صادق (ع) نقل كرده كه آن حضرت (ع) فرمود: «و قضى رسول اللّه بالشفعه بين الشركاء فى الأرضين و المساكن و قال:
لا ضرر و لا ضرار»، [2] يعنى حضرت رسول خدا (ص) در مورد شفعه بين شركا در زمين و مسكن قضاوت كرد و فرمود لا ضرر و لا ضرار.
از اين حديث معلوم مى‌شود كه علت و حكمت اعتبار حق شفعه در حقوق اسلامى براى شريك همان لزوم نفى ضرر و ضرار است؛ زيرا انسان به هر شريكى راضى نيست. [3] اين سخن در اموال مشاعى كه قابل قسمت باشد، قبل از تقسيم مصداق دارد و لذا بعد از افراز و تقسيم، ديگر حق شفعه مطرح نيست. در دنباله حديث، پيغمبر (ص) مى‌فرمايند: «اذا رفّت الارف و حدّث الحدود فلا شفعة»؛ يعنى اگر در زمين علامت گذاشته شد، و حدود مالكيت‌ها تعيين گرديد، ديگر شفعه‌اى در كار نيست.
حديث ديگر، روايت دعائم الاسلام است از حضرت صادق (ع) بدين شرح: از حضرت (ع) پرسيده شد ديوارى بين دو خانه حدفاصل و ساتر بوده كه خراب شده و مالك ديوار حاضر نيست آن را دوباره بنا كند. آيا به درخواست همسايه مجاور مى‌توان مالك ديوار را به تجديد بناى ديوار ملزم ساخت؟ حضرت (ع) پرسيد، آيا مالك بنا بر حق يا شرطى متعهد به اين كار است؟ و چون پاسخ منفى داده شد، فرمود: چنين الزامى‌

[1] منية الطالب، ج 2، ص 209؛ نراقى، احمد بن محمد مهدى، مشارق الاحكام، ص 185 و موسوى بجنوردى، حسن، القواعدالفقهيه، ج 1، ص 176.
[2] كلينى، محمد بن يعقوب، الفروع من الكافى، ج 5،كتاب المعيشه، باب الشفعة، حديث 4ووسائل الشيعة، ج 17، كتاب شفعه، باب 5، حديث 1.
[3] نگارنده، اخذ به شفعه، ص 30.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 1 صفحه : 135

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست