5 قاعده اتلاف از ديدگاه فقه شيعه، موجبات ضمان قهرى سه چيز است: ضمان يد، اتلاف و
تسبيب. در اين فصل تلاش خواهد شد اتلاف و احكام مربوط به آن به طور مختصر توضيح
داده شود.[1] همان طور كه گفته شد، اتلاف از موجبات ضمان به شمار مىرود و همانند
ساير قواعد، ابتدا به ذكر مستندات آن مىپردازيم. 1. مستندات قاعده الف) كتاب مستند اين قاعده در كتاب، اين آيه شريفه است كه بعضى از قدما، از
جمله شيخ طوسى در مبسوط[2]به آن اشاره كردهاند:«فَمَنِ
اعْتَدىٰ عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدىٰ عَلَيْكُمْ
...»:[3]هر كس به
شما تجاوز كرد پس بر او به مانند آنچه بر شما تجاوز كرده است تجاوز كنيد. ترديد نيست كه اتلاف مال ديگرى بدون اذن صاحب آن، از مصاديق تجاوز و
تعدى بر ديگرى محسوب مىشود. مستفاد از آيه شريفه فوق دو چيز است: اولا اعلام جواز
يا به تعبير ديگر، جعل حق مؤاخذه و مطالبه براى طرفى كه مورد تعدى و تجاوز گرفته
است و ثانيا اين كه مورد مطالبه مىتواند مقابله به مثل باشد، كه در اين حكم
قرآنى، «مثل[1] در خصوص ضمان يد و تسبيب به ترتيب رجوع كنيد به: همين كتاب، ص 61 و 117.
[2] طوسى، محمد بن حسن، المبسوط، ج 3، ص 60.
[3] بقره، 190.