اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : اعلام القرآن نویسنده : فرهنگ و معارف قرآن جلد : 3 صفحه : 165

مردمان مكه و مدينه با سرگذشت آن دو، با تعبير «واتل عليهم نبأ الذى ...» سازگار نيست، زيرا ديگر كاربردهاى قرآنى اين تعبير نيز در ارتباط با حكايت قضاياى تاريخى و مربوط به گذشته مانند داستان هابيل و قابيل (مائده/ 5، 27)، نوح (يونس/ 10، 71) و ابراهيم (شعراء/ 26، 69) است و سرانجام، برخى در ديدگاهى كاملًا متفاوت و با نفى هر گونه شأن نزولى خاص، آيه را در مقام تمثيل حال تكذيب كنندگان آيات الهى مى‌دانند [1]؛ رشيد رضا با تأكيد بر اين نظر، اساساً روايات وارد شده در اين باره را از اسرائيليات شمرده، مردود مى‌داند. [2] اين ديدگاه با ظاهر آيات كه در مقام گزارش رخدادى خارجى است سازگار نيست. [3]
چرايى و چگونگى انحراف بلعم موضوع ديگرى است كه روايات تاريخى و تفسيرى در جزئيات آن به داستانپردازى و اختلاف گراييده‌اند. [4] روايت مشهور همان داستان نفرين بر بنى‌اسرائيل و به فساد و ارتداد كشاندن آنها به وسيله زنان مديان است. [5] بر اساس روايت دوم، دنياطلبى و حسادت بلعم به موسى عليه السلام زمينه‌ساز گرايش وى به فرعون شد و فرعون از او خواست براى دستگيرى موسى عليه السلام و بنى‌اسرائيل دعا كند. [6] برخى گزارشها حاكى است كه وى از علماى مشهور و مبلغان توانمند بنى‌اسرائيل بود كه در پى وعده‌هاى فرعون به او پيوست. [7] گرايش به آيين پادشاه مديان در پى تقديم هدايا از سوى او به بلعم كه از جانب موسى عليه السلام براى دعوت پادشاه به آيين توحيدى رفته بود و نيز دست كشيدن از فراخوان مردم به توحيد در پى رشوه دادن آنان، از روايتهاى وارد شده ديگر در اين زمينه است. [8]
موقعيت ممتاز علمى، دينى و صاحب كرامت بودن بلعم، گمراهى و انحطاط وى به سبب پيروى از هواى نفس و دنياگرايى، ارتباط وى با بنى‌اسرائيل، داستان خوددارى الاغ وى از حركت، از موارد مشتركى است كه در گزارش تورات و منابع تفسيرى، تاريخى،

[1] . جامع‌البيان، مج 6، ج 9، ص 173؛ تفسيرقرطبى، ج 7، ص 205؛ تفسير بغوى، ج 2، ص 180
[2] . تفسير المنار، ج 9، ص 405، 416
[3] . الميزان، ج 8، ص 332
[4] . ر. ك: الكامل، ج 1، ص 200- 201؛جامع‌البيان، مج 6، ج 9، ص 164، 172؛ تاريخ دمشق، ج 10، ص 396، 405
[5] . جامع البيان، مج 6، ج 9، ص 166، 169؛تاريخ دمشق، ج 10، ص 396، 406؛ تفسير قرطبى، ج 7، ص 203- 204
[6] . الكامل، ج 1، ص 200- 201؛ تاريخ طبرى،ج 1، ص 258
[7] . تفسير قرطبى، ج 7، ص 203؛ نمونه، ج 7،ص 14
[8] . تفسير ابن كثير، ج 2، ص 275؛ تفسيرقرطبى، ج 7، ص 203

نام کتاب : اعلام القرآن نویسنده : فرهنگ و معارف قرآن جلد : 3 صفحه : 165

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست