اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : اعلام القرآن نویسنده : فرهنگ و معارف قرآن جلد : 2 صفحه : 179

گروه مؤمنان، حاكميت سياسى- اجتماعى و توده‌هاى مردم نيز در اختياركافران بوده است. بُعد ديگر حادثه كه در گزارش قرآن برجسته شده، زمينه پيدايش آن است:
«وما نَقَموا مِنهُم الّا ان يُؤمِنوا بِاللَّهِ العَزيزِ الحَميد». (بروج/ 85، 8) با آمدن ادات استثنا پس از «ما» ى نافيه ضمن نفى صريح هرگونه انگيزه و زمينه سياسى، اقتصادى و قومى، منشأ نزاع دو گروه منحصراً تقابل كفر و ايمان معرفى مى‌شود و اينكه كافران فقط به سبب ايمان به خداى يگانه از مؤمنان انتق* ام گرفتند؛ همچنين از آيه 8 بروج/ 85 برمى‌آيد كه حادثه اخدود در زمان و جامعه‌اى رخ داده كه اختناق و استبداد كامل بر آن حاكم بوده و كمترين آزادى براى عقايد توحيدى وجود نداشته است. باورها و ارزشهاى كفرآلود و شرك‌آميز، فرهنگ حاكم بوده و چنان در ذهن مردم و تار پود جامعه رسوخ كرده بوده است كه باورها و ارزشهاى توحيدى به شدّت طرد و ناهنجار تلقّى مى‌شده، به‌گونه‌اى كه مؤمنان را مستوجب شديدترين شكنجه‌ها و فجيع‌ترين نوع مرگ دانسته، كمترين ترحّمى به آنان روا نمى‌داشتند. قرآن با ذكر اوصافى براى خدايى كه مؤمنان مى‌پرستيدند، به شكل غير مستقيم، فرهنگ، فضاى اجتماعى ياد شده و برخورد كافران را تخطئه مى‌كند. [1] (بروج/ 85، 8- 9) (ظ همين مقاله، پيام داستان)
گزارشهاى تاريخى و روايى اصحاب اخدود:
در منابع تاريخى‌ [2] و حديثى‌ [3] مسلمانان، گزارشهايى گوناگون درباره حادثه اخدود آمده كه گاه متضاد و آميخته با افسانه و داستان‌پردازى است. (ظ همين مقاله، روايتهاى 1- 7) اين روايتها به سبب ارتباط با گزارش قرآن همواره در طول تاريخ مورد توجه مفسران بوده و در منابع تفسيرى نيز راه يافته است‌ [4] كه رد پاى آن به روشنى در اختلاف مفسّران در تفسير برخى آيات مربوط كاملًا مشهود است. [5] براساس مشهورترين روايت،

[1]. الكشاف، ج 4، ص 732؛ الميزان، ج 20، ص251؛ الفرقان، ج 30، ص 265
[2]. تاريخ طبرى، ج 1، ص 434؛ البدء والتاريخ،ج 3، ص 182؛ الكامل، ج 1، ص 425
[3]. مسند احمد، ج 7، ص 27- 28؛ المحاسن، ص250؛ بحارالانوار، ج 14، ص 438- 444
[4]. جامع‌البيان، مج 15، ج 30، ص 165؛مجمع‌البيان، ج 10، ص 705- 707؛ الدرالمنثور، ج 8، ص 465- 466
[5]. جامع‌البيان، مج 15، ج 30، ص 167؛مجمع‌البيان، ج 10، ص 709؛ التفسيرالكبير، ج 31، ص 119

نام کتاب : اعلام القرآن نویسنده : فرهنگ و معارف قرآن جلد : 2 صفحه : 179

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست