نام کتاب : تفسير پژوهي ابوالفتوح رازي نویسنده : ایازی، سید محمد علی جلد : 1 صفحه : 77
۱. شيعه (در صفحه ۱) ۲. امامت (از صفحه ۲ تا صفحه ۹) ۳. نهضت شعوبيه (از صفحه ۹ تا ۱۵) ۴. فرقه هاى مختلف شيعه: زيديه (صفحه ۱۵ و ۱۶) ۵. كيسانيه (صفحه ۱۶ و ۱۷) ۶. غلات (از صفحه ۱۷ تا ۱۹) ۷. اسماعيليان (از صفحه ۱۹ تا ۲۳) ۸. برخورد آرا و عقايد متكلمان معتزلى و اشعرى (از صفحه ۲۳ تا ۲۷) در اين بخش، پژوهشى در خور توجه درباره شكل گيرى دو جريان كلان فكرى ـ كلامى در قرن دوم و سوم هجرى صورت گرفته است و اهميت آن در متون تفسيرى قرنهاى بعدى به ويژه در قرن تأليف روض الجنان شرح داده شده است. مؤسس گروه معتزليان، واصل بن عطا است. وى شاگرد حسن بصرى بود و درباره مرتكبان كبيره با استاد خود به مخالفت پرداخت. استاد بر آن بود كه مرتكبان كبيره، منافق و در حكم كافرند و شاگردش معتقد بود كه مرتكب كبيره را مى توان در جايگاه سوم و ميانه اى بين دو جايگاه كفر و ايمان قرار داد. اين اختلاف بدان جا رسيد كه حسن بصرى به شاگردش گفت: إعتَزِل عَنّا؛ از ما كناره گير. از اين رو، واصل را معتزلى و پيروان او را معتزله ناميدند. اشعريان به ابوالحسن على بن اسماعيل اشعرى، از نوادگان ابو موسى اشعرى، منتسب اند. وى متولد ۲۶۰ است و خود تا چهل سالگى از شاگردان ابو على جبايى معتزلى بود و سپس با استاد خود به مخالفت برخاست و مذهب اشعرى را بنيان نهاد. اين دو گروه اختلاف بنيادين با هم داشتند كه از آن جمله است: ۱. انتساب افعال زشت به خداوند؛ ۲. اركان ايمان؛ ۳. صفات ذاتى و صفات زايد بر ذات؛ ۴. حسن و قبح عقلى؛ ۵. رؤيت خداوند با چشم؛ ۶. حدوث و قدم كلام
نام کتاب : تفسير پژوهي ابوالفتوح رازي نویسنده : ایازی، سید محمد علی جلد : 1 صفحه : 77