۲. آيه ۱۰۱ سوره نحل: «وَ إِذا بَدَّلْنا آيَةً مَكانَ آيَةٍ وَ اللّهُ أَعْلَمُ بِما يُنَزِّلُ...» .
ابوالفتوح رازى در ذيل اين آيه، تبديل را رفع چيزى از جاى خود و وضع چيز ديگرى به جاى آن تعريف نموده است؛ يعنى همان نسخ. آن گاه اشاره اى اجمالى به انواع نسخ در قرآن كرده است. [1]
۳. آيه ۳۹ سوره رعد: «يَمْحُوا اللّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ» .
مفسر گرانقدر در ذيل اين آيه فرموده مفسران در معنى اين آيه اختلاف نظر زيادى دارند، و براى نمونه چندين نظر را نقل كرده كه نسخ آيات و شرايع گذشته، يكى از نظريات است. ايشان فقط اين نظريات را منعكس نموده و از تقويت يا تضعيف آنها صرف نظر كرده است. [2]
اقسام نسخ: شيخ ابوالفتوح رازى در يك تقسيم بندى، نسخ را بر سه وجه دانسته:
۱. حكم آن منسوخ و تلاوت آن بر جاى باشد؛ مانند: «وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِيَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْراجٍ» . [3]
در آيه زير، عدّه زن يك سال ذكر شده و خداوند آن را به چهار ماه و ده روز تبديل كرده است: «وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً» . [4]
و مانند آيه نجوا.
۲. تلاوت منسوخ، و حكم، باقى باشد و آن آيه رجم زانى است كه در اخبار و تفاسير چنين آمده است كه در سوره نور اين آيه بود: «الشيخ و الشيخة إذا زنيا فارجموهما البته فإنهما قضيا الشهوة جزاء بما كسبا نكالاً من اللّه و اللّه عزيز حكيم». در اين مورد آيه مذكور (بر فرض صحت) از آن حذف و نسخ شده؛ ولى حكم رجم به

[1] روح الجنان، ج ۷، ص ۱۴۶.

[2] همان، ج ۶، ص ۴۹۸ ـ ۵۰۰.

[3] بقره (۲): آيه ۲۴۰.

[4] بقره (۲): آيه ۲۳۴.