نام کتاب : تفسير پژوهي ابوالفتوح رازي نویسنده : ایازی، سید محمد علی جلد : 1 صفحه : 206
مؤلفى است كه به اين مهم توجه بيشتر نشان داده و شكل و شيوه اداى آواها را در گويش خود نمايانده است. در تصحيحى كه با همت دكتر ياحقى و دكتر ناصح انجام پذيرفته و از سوى بنياد پژوهشهاى آستان قدس رضوى نشر يافته، در ضبط اين آواها دقت شده است. اين تغيير گويشى در فهرست واژگان پايان هر جلد مشخص شده و آمده است كه چگونه ـ مثلاً ـ پَنهان، پَياپى، بَبُرَد، آهِن، اَمانَتِت، برخلاف امروز گويشى متفاوت بوده اند. ارائه اين تفاوت گويشى به اطلاعات مربوط به كاربردهاى لغوى و معادل سازى، شناخت قواعد دستورى در صرف و نحو، ملاحظات زبان شناختى و تغييرات آوايى كمك مى كند و يكى از جنبه هاى ارزشمند متون قديم يعنى خصايص زبان آن عصر را نشان مى دهد. هر تفسير تحت تأثير گويش زادبوم خويش، تعدادى از عناصر و لغات محلى را در بطن متن نشانده است و ابوالفتوح رازى نيز به صورت طبيعى در اين مسير گام برداشته است و اين گونه اطلاعات را به ما نشان مى دهد. يادكرد اين نكته را در اينجا شايسته مى بينيم كه در اين بررسى، تنها به سطح آوايى متن نگريسته شده و از ديد سبك شناسى آواها، واژه ها و ويژگيهاى آنها نمايانده شده است: ۱. حذف برخى واجها كه در اصطلاح به فرايند كاهشى تعبير مى گردد. اين حذف گاهى به صورت كاهش كمّى و از قبيل حذف صامتها است؛ مانند «ستُرُه»كه در اصل اُستُره به معناى تيغ است (ج ۳، ص ۱۴۶)، ستُخان (استخان، استخوان) (ج ۱۲، ص ۲۸۰)، فسار (اَفسار). و گاهى كاهش واج (صامت) در مثل نون است: پيغمبراشان (پيغمبرانشان) (ج ۱۴، ص ۳۳)، بزرگترا (بزرگ تران) (ج ۱۵، ص ۲۵۸)، شبانا (شبانان) (ج ۱۸، ص ۱۵۲)، دشمان (دشمنان) (ج ۱۱، ص ۹۴)، مرگشا (مرگشان) (ج ۱۱، ص ۲۵۵)، نگوسار (نگونسار) (ج ۵، ص ۴۱۲). اين كاهش واج يا صامتى به جز حرف «ن» در حروف ديگر نيز ديده مى شود؛ مانند
نام کتاب : تفسير پژوهي ابوالفتوح رازي نویسنده : ایازی، سید محمد علی جلد : 1 صفحه : 206