از اين لواحق موضوع قضيه مهمله- و گاه بود كه موصوف بصفتى لازم يا مفارق بگيرند- و آن را با آن صفت بهم بجاى لفظى مفرد استعمال كنند- مانند متحرك كه مفهومش ذو حركت است- يا چيزى كه او را حركت بود- يا موصوف و صفتى را بهم تاليف كنند بتاليف تقييدى- و آن مجموع را موضوع كنند مانند انسان متحرك- پس آن صفت موصوف خود را- يا لازم بود يا عارض- اگر عارض بود- يا مفارق بود يا مفارق نبود- و اگر مفارق بود اعتبار موضوع- يا در زمان مقارنت كند يا در زمان مفارقت- و اين چهار قسم بود- و موضوعات باين اعتبار چهار باشد- ا موصوفى كه صفتش لازم ذات او بود- چون حيوان حركت را كه جزوى از فصل اوست- ب موصوفى كه صفتش عارض غير مفارق است- چون فلك حركت را- ج موصوفى كه صفتش مقارن بود- در حال مقارنت صفت- چون جسم حركت را در حال حركت- د موصوفى كه صفتش مفارق بود- در حال مفارقت صفت- چون جسم حركت را در حال سكون- و لفظ متحرك بر اطلاق شامل اين چهار قسم بود- مگر كه مقيد كنند بقيدى- و اگر قيد اين بود كه- ما دام كه متحركست شامل باشد سه قسم اول را- و قسم آخر از او خارج بود- و باين اعتبار- آن لفظ مشروط بود بشرط وصف مقارن- پس چون موضوع قضيه لفظى بود- از اين جنس و تقييدى نكنند بشرط مذكور- مفهوم او شامل اين معانى چهارگانه باشد- و ببايد دانست كه فرق است ميان مفهوم لفظ- از آن روى كه حاصل و بالفعل بود- و ميان آنچه حصول آن معنى در او بقوت باشد- مانند متحركى كه بالفعل متحرك بود- و اگر همه در يك آن باشد- و ميان آنچه ممكن باشد كه متحرك شود- يعنى متحركى در او بقوت باشد- و از او صحيح بعضى منطقيان گفته‌اند- مفهوم موضوع شامل هر دو معنى بايد گرفت-