است كه- هر گاه كه آفتاب بود روز باشد- يا چنين است كه گاه بود كه آفتاب بود روز نباشد- ج از دو منفصله مثالش- يا اين تب دموى است يا صفراوى- و يا اين تب بلغمى است يا سوداوى- و اين منفصله نزديك بود بمنفصله كثير الاجزاء- الا آنك منفصله ذو جزءين- بدين شكل بتدريج كثير الاجزاء شود- د از حملى و متصله مثالش- يا آفتاب علت وجود روز است يا گاه بود- كه چون آفتاب بر آيد روز موجود نبود- ه از حملى و منفصله مثالش- يا اين شخص را مزاج معتدل ست- يا چنين است كه- سوء المزاج ساده دارد يا مادى- و از متصله و منفصله مثالش- يا چنين است كه اگر آفتاب طالع بود روز موجود بود- يا چنين است كه- آيا آفتاب طالع بود يا روز موجود بود- اين است اقسام قضاياى شرطى- و بعد از اين اگر ديگر بار- از اين قضايا تاليف شرطيات كنند اقسام زيادت شود

فصل ششم در وحدت و كثرت قضايا بحسب اعتبار اجزاء آن‌

در حمليات گاه بود كه- زيادت از يك لفظ مفرد- در جانب موضوع يا در جانب محمول افتد- و بسبب آن قضيه در حقيقت متكثر شود- مثالش گوئى زيد و عمرو كاتبند- و اين بحقيقت دو قضيه‌اند- چه بمثابت آنست كه زيد كاتب است و عمرو كاتب است- و همچنين گوئى زيد كاتب و شاعر است- و اين هم دو قضيه است- چه بجاى آنست كه- زيد كاتب است و زيد شاعر است- و اما اگر گوئى زيد و عمرو كاتب و شاعرند- در اين صورت- هر يكى از هر دو جانب اقتضاء ثبوت قضيه مى‌كند- و دو در دو چهار بود پس اين چهار قضيه بود- و بجاى آن بود كه زيد كاتب است زيد شاعر است- عمرو كاتب است عمرو شاعر است- و اين حكم مشروط است بانك- اين الفاظ كه در هر دو جانب افتد- هر يكى بخود محكوم عليه يا محكوم به باشد- و مؤلف نباشند بتاليف تقييدى- چه اگر الفاظ بسيار در هر دو جانب افتد- و ميان ايشان تاليف‌