مى‌آموزد ميداند يا نمى‌داند- و حكمش مانند گذشته است- اين است اسباب مغالطات- كه در اين سيزده نوع محصور است- و ببايد دانست كه سبب كلى در همه مغالطات- اهمال شرطى است از شرطهاى مذكور در قياس و برهان يا جدل- چه هر گاه كه حدود قياس متمايز بود- و اشتراك اوسط در هر دو مقدمه- و اشتراك در حد ديگر در مقدمات و نتيجه حقيقى- و مقدمات از يكديگر منفصل- و هر يكى بحقيقت يك حصه و صورت منتج- و نتيجه مغاير مقدمات- و مقدمات صادق و مناسب و اعرف يا مشهور- و اعرف انتاج واجب بود- و استثناء نقيض تالى استثناء نقيض مقدم اقتضا كند- پس اگر نتيجه كاذب بود- يكى از اين شرطها مفقود بود- و چون قياس آنست كه انتاج كند- پس آنچه بحسب مغالطه ايراد كنند نه قياس بود- بل شبيه بود بقياس- و اطلاق اسم قياس بر آن- مانند اطلاق اسم حيوان بود بر مصور- و حال مراد همين بود- و بيان آنك قياس در اين صناعت نه قياس است- آنست كه مثلا لفظ مشترك- اقتضاء مغايرت حدود قياس و نتيجه كند- تا قياس خالى از اوسط يا بنسبت با آن نتيجه نه قياس بود- و ما بالعرض اقتضاء مقارنت دو چيز كند- مقارنتى جزوى اتفاقى خاص بموضوع معين- و چون آن را بجاى ما بالذات اقامت كنند- حكم بمقارنت كلى ضرورى كرده باشند- پس مقدمات غير كلى و ضرورى را كلى و ضرورى گرفته باشند- و قياس نه قياس بوده باشد- و خللى كه از جهت ايهام عكس بود- بوجهى شبيه بود بخلل ما بالعرض- چه ما بالعرض اقتضاء آن كند- كه امور متغاير را بطريق هو هو گرفته باشند- و در ايهام عكس امور مختلف را- بعموم و خصوص متساوى گرفته- پس موضوعات ما بالعرض عام‌تر بود- و از اين جهت ايهام عكس- مانند نوعى بود در تحت ما بالعرض- و اگر چه باعتبار مختلف بود- و اخذ مقدمات بسيار در يك مقدمه- اقتضاء اختلاف مواضع صدق و كذب كند- پس اجزاء قياس مختلف شود- و مقدمات بسيار گردد و صورت قياس زايل‌