باشد كه بنوع بود- مانند اوضاعى كه- شخص را بسبب قيام و انتكاس لازم آيد- چه در هر دو حال انتصاب قامت كه تناسب اجزا است- با يكديگر حاصل باشد- اما نسبت اجزاء با جهات مختلف بود- و ببايد دانست كه مراد بقيام نه حالتى است- كه در اثناء نهوض باشد غير مستقر- بل هياتى مستقر كه بعد از انتصاب لازم آيد- و قيام در لغت باشتراك بر اين دو معنى افتد- و ضد و شدت و ضعف بر اين مقوله در آيد- بسبب نسبت با اضداد- چون قيام و انتكاس و استلقا و انبطاح- و همچنين شدت و ضعف چون اشد در استلقا و اضعف در آن- ديگر مقوله اين و آن بودن جسم است در مكان خود- و مكان سطح باطن جسم حاوى باشد- كه بر محوى مشتمل بود- و باين معنى كل را مكان نبود- و انواع اين بحسب انواع مكان- مانند بودن در جهت فوق و بودن در جهت تحت- و بودن در هوا و بودن در آب- و بودن در خانه و بودن در بازار باشد- و آن هياتهايى بود غير ذات متمكن- و غير مكان كه از نسبت يكى با ديگر لازم آيد- و از آن جمله بعضى حقيقى بود- مانند مكان خاص متمكن را- كه با او غير او در آن مكان نتواند بود- چون كوزه آب را وقتى كه پر آب باشد- و بعضى غير حقيقى بود چون خانه مردم را- و همچنين بعضى طبيعى يا ذاتى چون فوق آتش را- و بعضى قسرى يا عارضى- چون هوا سنگ را كه بر اندازند- و بعضى قار چون مكان زمين زمين را- و بعضى غير قار- چون مكان مرغ او را در وقت پريدن- و دخول ضد و شدت و ضعف در اين مقوله- بسبب نسبت با امكنه باشد- كه ميان ايشان غايت بعد بود چون محيط و مركز ديگر مقوله متى و آن بودن جسم است در زمان- يا در طرف زمان و آن آن بود- و زمان نوعى بود از كم متصل و آن مقدار حركت است- و متى‌