مقالت ششم در جدل و آن را طوبيقا خوانند

سه فن است اول در مقدمات و دويم در مواضع و سيوم در وصايا

فن اول در مقدمات‌

پنج فصل است‌

فصل اول در بيان ماهيت و منفعت جدل و ذكر احوال سايل و مجيب‌

جدل صناعتى علمى است كه- با وجود آن اقامت حجت از مقدمات مسلم- بر هر مطلوبى كه خواهند- و محافظت وضعى كه اتفاق افتد- بر وجهى كه مناقضتى لازم نيايد ممكن باشد- و به عبارتى ديگر صناعتى كه اقتضاء اقتدار كند- بر تمشيت حجتهاى مؤلف از مسلمات- يا رد آن بر حسب ارادات- و بر احتراز از لزوم تناقض در محافظت وضع- و صناعت ملكه نفسانى بود كه- با وجودش به آسانى بر استعمال موضوعات- از سر بصيرت در تحصيل غرض- بحسب ارادت بقدر امكان قادر باشد- و بحسب اين رسم برهان و جدل و باقى اصناف مذكور- بل ديگر علوم و آداب و حرفتها صناعت باشد- و مردم باشد كه بحسب فطرت مستعد صناعتى بود- يا بحسب مزاولت جزويات- آن صناعت او را تجاربى كه معين بود- بر تعاطى آن صناعت حاصل شود- اما او را باين سبب صاحب صناعت نخوانند- بل صاحب صناعت كسى بود كه او را قانونهائى بود- كه رعايت آن موصل بود بغرض از آن صناعت- مانند طبيب كه بكياست فطرى و تجارب تنها طبيب نباشد- بل بايد كه قوانين حفظ صحت و ازالت مرض را مستحضر بود- و همچنين اگر كسى بقوت ذكا يا كثرت ممارست- در اين فن شروع كند جدلى نباشد-