بر ماهيت اضافت- و مع ذلك محدود در حد مكرر شود- از جهت تنبيه بر آنك وجود اضافت همين معنى است- و آن آنست كه گوئيم بان اعتبار كه چنين بود- چه اگر قيد حذف كنند اضافت حقيقى نبود- و اين قيد تكرار معنى ابوت است- و از جهت وقوع مضاف در حد مضاف- قومى را گمان افتاده است- كه به يكديگر تعريف توان كرد- و در مركب از عارض و معروض هم معروض مكرر شود- چنانك در حد عدد زوج بايد گفت- مؤلف بود از آحادى كه منقسم شود بدو عدد متساوى- پس عدد مكرر است يك بار در مؤلف از آحاد كه حد اوست- و يك بار در حد عارض او- و هر محدودى كه كم يا ذو كم بود- و او را بعد از تحصيل نوعيت انقسامى عارض شود بحسب ماده- پس خواهند كه جزو او را از آن روى كه جزو اوست حد گويند- كل در حد جزو افتد بضرورت از جهت اضافت- بخلاف مركبات كه آنجا جزو در حد كل افتد- مثلا انسان در حد اصبع و دايره در حد قطعه- و قائمه در حد حاده افتد- و سطح در اين دو مثال ماده عقلى است- و فرق ميان اين مثالها آنست كه- اصبع جزو بالفعل است انسان را- و قطعه و حاده جزو بالفعل نيستند دائره و قائمه را- و نيز تا دائره بالفعل موجود نبود قطعه نتواند بود- و اگر چه بعد از حصول قطعه دايره دائره نبود- و واجب نبود كه قائمه بالفعل موجود بود- تا حاده موجود بود- اما تعقل حاده بى‌تعقل قائمه صورت نبندد- چه معنى حدت ميل خطى است بخطى كه باو متصل باشد- و تصور ميل بعد از تصور قيام خط بود بر خط بى‌ميل- پس تصور قيام بمماثلت و مساوات است- و تصور ميل بخروج از آن- و اگر گويند حاده زاويه كهتر است- از دو زاويه حادث مختلف- كهتر و مهتر هم بعد از تصور مماثلت و مساوات متصور بود- چه مهتر زايد از مثل بود و كهتر ناقص از او- و بعد از تقرير اين فرق گوئيم- اين اجزاء ذاتى مقوم كل نيستند- از آن جهت كه طبيعت نوعيت كل باشد-