اوسط اجزاء حد خسوف باشد- اما وقوع ايشان در حد بر عكس اين ترتيب بود- چه حد خسوف چنين بود كه خسوف انمحاء نور ماه بود- بسبب توسط زمين ميان او و آفتاب- و اين حدى تمام بود و مشتمل بود بر سه چيز- يكى توسط زمين كه علت است و آن را مبدا برهان خوانند- و دوم انمحاء نور كه معلول است و آن را كمال برهان خوانند- و سيوم خسوف كه محدود است- و ماهيتش مجموع دو امر اول است- و اين هر سه متساوى باشند در عموم و خصوص- و بر يكديگر منعكس- و الا شايسته وقوع در حد نباشد- پس اگر در حد خسوف بر يكى از دو امر اول اقتصار كنند- و گويند خسوف انمحاء نور ماه است- يا خسوف آنست كه زمين مياه و آفتاب متوسط شود- هم حدى بود مفيد تميز از جهت مساوات- اما حد تام مفيد كمال تصور ماهيت نبود- بل حدى ناقص باشد مستفاد از برهانى ناقص- پس حد ناقص در اين موضع دو نوع بود- حدى كه از مبدا برهان گرفته باشند- و حدى كه از كمال برهان گرفته باشند- مثالى ديگر- ميغ جرمى رطب است كه آتشى در او منطفى شود- و هر رطب كه آتشى در او منطفى شود- آوازى در وى حادث شود- و هر آواز كه در ميغ حادث شود رعد باشد- و اين برهانى تام است بر وجود رعد در ميغ- و حد تام رعد آوازى بود كه- در ميغ حادث شود بسبب انطفاء آتشى در وى- و حد ناقص از مبدا برهان انطفاء آتشى در ميغ- و حد ناقص از كمال برهان آوازى كه در ميغ حادث شود- و برهانهاى ناقص بر قياس گذشته- و جنس در اين مثالها هميشه مقارن نتيجه برهان بود- مانند انمحاء نور و آواز كه جنس خسوف و رعد بود- و مثال ديگر فلان را آرزوى انتقام است- و هر كه را آرزوى انتقام بود خون دلش بجوشد- و چون چنين بود او را غضب بود- و اين برهان تام است- و حد تام غضب جوشيدن خون دل از آرزوى انتقام بود- و حدها و برهانهاى ناقص بر منوال مذكور- و ظاهر شد كه- ترتيب اجزاء در برهان و حد بر عكس يكديگر بود-