چون محدود ضد فلان چيز است- ضد حد آن چيز حد محدود بود- و اين هم باطل است- چه سخن در حد ضد اول همان است كه در حد ضد دوم- و دور مفيد نبود- و يكى از ديگر واضح‌تر نباشد- و نيز پس آنچه آن را ضد نبود حدش نبود- و از اين جمله معلوم شود كه- اكتساب حد ببرهان و قياس معقول نبود- و قسمت نيز چنانك مفيد قياس نبود- بحسب بيان مذكور- در باب قياس مفيد حد هم نباشد بانفراد- و قسمت چنان بود كه گويند- مثلا انسان حيوانست يا نيست- و اگر هست ناطق است يا نيست- و چون هم حيوان است و هم ناطق- پس حيوان ناطق حد اوست- و وجه خلل در اين بيان بسيار است- ا تعيين حيوان در قسمت اول و ناطق در قسمت دوم- دعوى مجرد از بيان است- و باستثناء نقيض ديگر قسم بيان نتوان كرد- چه نقيض قسم باقى از عين قسم معين- خفى‌تر باشد يا مساوى او- و اگر ببيان حاجت نيست پس قسمت نيز حشو است- ب بسيار بود كه حمل اوصافى متفرق بر موصوف صحيح بود- و مجتمع صحيح نبود چنانك شاعر و نيك بر زيد- پس بر تقدير تحصيل اوصاف از قسمت چه دانند كه- حملش بر محدود بر سبيل اجتماع صحيح است- ج بسيار بود كه جمع اوصاف با صحت مؤدى- باتحادى كه محصل ماهيت موصوف باشد نبود- مانند اسود و حار و تا چنان نبود حد نبود- د باشد كه قسمت بذاتيات نبود- بل حيوان بماشى و غير ماشى قسمت كرده باشند- پس غير ذاتيات در حد آورده باشند- ه باشد كه قسمت اولى نبود- چنانك جسم بناطق و غير ناطق قسمت كرده باشند- پس بعضى ذاتيات ساقط شود- و باشد كه- جمع اوصاف بر ترتيبى كه در حد شرط بود اتفاق نيفتد- پس از سوء ترتيب اختلال بحد يابد- ز چون جمله اوصاف مجتمع شود- بچه معلوم شود كه آن اوصاف حد است- اگر قياس كنند بر اين وجه- كه مجموع آن اوصاف قولى دال بر ماهيت است- پس حدود صغرى عين‌