مقتضى تصديق غالب مظنونات بود- و مقتضى تخييل مخيلات- اين است تمامى سخن در اين باب‌

فصل سيوم در اصناف مطالب‌

مطالب دو صنف باشد اصول و فروع- صنف اول آنست كه- اقتصار بر آن كافى بود در اكثر مواضع- و آن سه مطلب بود- كه هر يكى منقسم شود بدو قسم- و بان اعتبار شش شود- ا مطلب ما و آن يا طلب معنى اسم را بود چنانك عنقا چيست- و يا طلب حقيقت و ماهيت مسمى را چنانك حركت چيست- ب مطلب هل و آن يا بسيط بود يا مركب- و بسيط طلب وجود موضوع را بود چنانك فرشته هست- و مركب طلب وجود محمول بود موضوع را- چنانك فرشته ناطق است- و وجود در اين قسم رابطه باشد و در قسم اول محمول- و ارسطاطاليس اول را موجود بكل خواند- و دوم را موجود بجزو- ج مطلب لم و آن يا بحسب اقوال بود يا بحسب نفس امور- و اول طلب علت وجود تصديق را بود در ذهن- چنانك چرا عالم را علتى است- و دوم طلب آن علت را در خارج- چنانك چرا مغناطيس جذب آهن كند- و صنف دوم از مطالب كه فروع است بعدد بسيار بود- و مشهورترين شش بود مطلب اى و مطلب كيف- و مطلب كم و مطلب اين و مطلب متى و مطلب من- و جمله راجع بود با مطلب هل مركب- اگر موضع طلب بتعيين معلوم بود- چنانك گوئى هل هو ناطق و هل هو اسود- و هل هو عشره و هل فى الدار- و هل هو الان و هل هو زيد- و از جمله بسيطتر مطلب اى است- و آن طلب تميز را بود بفصول ذاتى يا بخواصى عرضى- و اگر خواهند مطلب اى را نيز از اصول شمرند- و ديگر فروع را باو راجع كنند- چنانك‌