فن چهارم در مباحث كليات خمسه پنج فصل است‌

فصل اول در تعريف كليات خمسه‌

از فصل گذشته معلوم شد- كه كلى ذاتى كه مقول بود در جواب ما هو- بر چيزهاى بسيار در حال شركت دو است- يكى آنچه مقول بود بر چيزهاى مختلف الحقائق- مانند حيوان كه بر انسان و فرس مقول است- و ديگر آنچه مقول بود بر چيزهائى- كه اختلاف ايشان بعدد بود نه بحقيقت- مانند انسان كه بر زيد و عمرو مقول است- اكنون مى‌گوييم- اول را از اين دو كلى ذاتى جنس خوانند و دوم را نوع- و نوع باشتراك لفظى بر دو معنى اطلاق كنند- يكى آنك گفته آمد- يعنى هر كلى ذاتى كه مقول بود بر چيزهائى- كه اختلاف ايشان بعدد بيش نبود در جواب ما هو- و آن را نوع حقيقى خوانند- و دوم هر يكى از آن كليات مختلف الحقائق- كه جنس كمال ذاتيات مشترك ايشان است- و بر ايشان محمول است- مانند انسان و فرس و آن را نوع اضافى خوانند- و فرق ميان هر دو آنست- كه نوع حقيقى باضافت با اشخاص اعتبار كنند- كه در تحت اوست- و نوع اضافى باضافت با جنس كه بالاى اوست- و نيز نوعى حقيقى- ممكن بود كه در تحت جنسى نبود- و نوع اضافى هميشه در تحت جنسى بود- و نيز نوع حقيقى هميشه بر چيزهائى افتد- كه بعدد بيش مختلف نباشند- و نوع اضافى گاه بود- كه بر چيزهاى مختلف الحقائق افتد- مانند حيوان كه باضافت با نامى نوعى است- و بر انسان و ثور مى‌افتد كه مختلف الحقيقه‌اند-