بخورد و پس از رؤيت ماه در شب اوّل به قرائن و نشانه‌هايى يقين كند كه روز گذشته از ماه مبارك رمضان بوده تكليف او چيست؟ آيا قضا و كفّاره دارد يا فقط قضا بر او واجب است؟

ج‌

- در فرض سؤال اگر از شهرت رؤيت هلال، علم حاصل كند كه مثلا امروز عيد فطر است و افطار كند و بعد هم علم پيدا كند كه روز عيد نبوده بايد آن روز را قضا نمايد و كفّاره ندارد و اگر از شهرت، علم حاصل نكرده و افطار نموده و بعد علم بخلاف حاصل كند بايد علاوه بر قضا، كفّاره نيز بدهد.

س 7

- اگر حاكم شرع، حكم نكرده ولى به يقين حاكم شرع، روزه خود را خورده چه صورت دارد؟.

ج‌

- در صورتى كه از ثبوت نزد حاكم و علم حاكم، علم پيدا كرده كه اوّل شوّال است و افطار كرده و بعد كشف خلاف شده فقط قضا دارد.

س 8

- اگر بحكم حاكم شرع روزه خود را خورده، تكليفش چيست؟.

ج‌

- بنظر اين جانب، حكم حاكم نافذ است و قضا و كفّاره ندارد، مگر آن كه بعد، علم به خطاى مستند حكم، حاصل كند كه در اين صورت فقط قضا دارد.

س 9

- آيا مى‌شود به علم موسميّات و هواشناسى، در تعيين وقت و اوّل ماه، اعتماد كرد يا نه؟.

ج‌

- اگر سبب اطمينان شود و استفسار، ممكن نباشد، جايز است، مع ذلك رعايت احتياط، خوب است.

مبطلات روزه‌

س 10

- سيّدنا ما تقول فى هذه المسألة: اذا كان رجل صائم يدرّس القرآن غلطا و عدّة من الصّائمين حاضرون يستمعون كلامه، فهل يبطل صومه و صوم المستمعين ام لا؟ شكر اللَّه سعيكم و اطال اللَّه عمركم و دمتم حرّاسا و امناء لديننا الحنيف.

ج‌

- امّا القارى اذا اخبر بأنّ ما اقرئه قرآن و قرء غلطا عمدا و علما، يبطل صومه و امّا اذا قرء غلطا من دون ان يخبر بأنّ هذا قرآن فبطلان صومه محلّ اشكال و لا يترك الاحتياط بتركه و امّا اذا قر غلطا بزعم الصّحة فلا يبطل صومه، و امّا المستمعون‌