با توجه به تعريف فوق، فوايد و اهداف علم كلام و وظيفه ى متكلّمان عبارتند از:

1 ـ استنباط ,

2 ـ تنظيم،

3 ـ تبيين معارف و مفاهيم دينى،

4 ـ دين پژوهى و شناخت دين، به شيوه ى تحقيقاتى نه تقليدى،

5 ـ اثبات مدعيات اعتقادى و عقلانى كردن آن ها،

6ـ پاسدارى از آموزه هاى دينى و زدودن شبهات از آن ها.

مهم ترين مباحث كلام اسلامى عبارت است از اثبات وجود خداوند متعال، بررسى صفات الهى، اثبات توحيد خداوند سبحان، مباحث مربوط به افعال الهى از جمله حدوث و قِدَم عالم، حدوث و قِدَم قرآن و كلام الهى، قضا و قدر علمى و عينى حق تعالى، جبر و اختيار، بلاء، هدايت و ضلالت، اعواض، آجال، ارزاق، اسعار، عدل الهى، ضرورت بعثت انبيا، امامت و خلافت، مسائل مربوط به معاد و حيات اخروى و پاره اى از قواعد كلامى از جمله قاعده ى حُسن و قبح عقلى، قاعده ى لطف، قاعده ى اصلح و...[13]

4.دين پژوهى تطبيقى

دين پژوهى تطبيقى (compa ative study of eligion) كه گاهى به آن تاريخ اديان (histo y of eligions) نيز گفته مى شود، دانشى نسبتاً جوان و نوپاست كه در مغرب زمين ظهور كرده و همواره از پويايى و بالندگى خاصى برخوردار بوده است; و به ويژه در روزگار ما، شاخ و برگ ها و فروع و شبهه هاى زيادى يافته كه رسيدن به مرحله ى اجتهاد و تخصّص در هر يك از آن ها محتاج عمرى جداگانه است; اين رشته نيز مانند بسيارى دانش هاى ديگر از فرزندان عصر روشن گرى است و اگر بخواهيم دقيق تر سخن بگوييم، پيدايش آن به اواخر قرن نوزدهم مى رسد.

يواخيم واخ ( joachimwach) جامعه شناس و دين شناس نام دار معاصر، در كتاب « مطالعه تطبيقى دين » كه پس از مرگش انتشار يافت در باره ى تاريخچه، وضعيت كنونى و آينده ى رشته ى اديان چنين مى نويسد:

« قرن حاضر به پايان نخواهد رسيد مگر آن كه شاهد تأسيس دانش يك پارچه و يك دستى باشد كه اكنون اجزايش پراكنده است. دانشى كه قرن هاى گذشته وجود نداشته و هنوز نيز تعريف آن به درستى روشن نيست، دانشى كه شايد براى نخستين بار دانش دين شناسى (seience of eligion) ناميده خواهد شد ».[14]

سر رشته ى دين پژوهى تطبيقى را در آثار زبان شناس آلمانى به نام ف. ماكس مولر (1823 - 1900.م) قرار مى دهند. دانش وسيع مولر از زبان هند و اروپايى، ره يافت تطبيقى او به فقه اللّغه و تسرّى دادن روش آن به دين پژوهى و حمايت صريح او از اين رشته به عنوان يك رشته ى علمى، در طول حيات او، راه را براى تأسيس كرسى هايى مربوط به اين رشته در دانشگاه هاى پيش تاز اروپا باز كرد.

مولر، قائل به اتكاى انديشه به زبان بود و جست و جوى ريشه شناختى اى براى شناخت منشاء اساسى خداوند، عقايد دينى و اساطير در پيش گرفته بود.[15]

5.مردم شناسى دين

ره يافت مردم شناسى به دين، به عنوان يك حوزه يا رشته ى نظام مند، در فرهنگ غرب ريشه هاى عميقى دارد. مى توان سلسله ى نسب اين امر را به روشنى تا آثار مورخان قوم شناس يونانى و اسلاف رومى آنان دنبال كرد.

تكامل گرايى اجتماعى و زيستى قرن نوزدهم، در نظريه هاى مردم شناختى دين، نقش مهمّى بازى كرده است. اى. بى تيلور (1832 ـ 1917.م) قوم شناس انگليسى، يكى از نخستين محققانى بود كه مفاهيم تكاملى را در دين پژوهى به كار برد. او مؤسّس دين پژوهى مردم شناختى انگاشته مى شود.

وى بر مبناى آداب، رسوم و عقايد فرهنگ هاى بدوى، شواهدى بر مرحله ى اوليه ى دين يافت. به نظر او مرحله ى اوليه ى دين عبارت بوده است از اعتقاد به ارواحى كه نه فقط در وجود انسان ها، بلكه در همه ى اورگانيسم هاى طبيعى و اشيا خانه دارند.

ر. ر. مارت (1866 - 1943.م) و رابرتسون اسميت (1846 - 1894.م) از مردم شناسان انگليسى هستند كه در اين زمينه به تحقيق پرداختند.[16]