بهر حال آن روز روز كشف حقائق اشياء و باز گشت" غيب" به" شهود" است و شباهتى با اين جهان ندارد.

ولى اين برداشت از آيه فوق با ظاهر آيات ديگر قرآن چندان سازگار نيست چرا كه قرآن گفتگوهاى زيادى از مؤمنان و مجرمان، پيشوايان و جباران و پيروان آنها، همچنين شيطان و فريب‌خوردگانش، و دوزخيان و بهشتيان نقل مى‌كند كه نشان دهنده وجود سخنانى همانند سخنان اين جهان است.

حتى از بعضى از آيات قرآن استفاده مى‌شود كه پاره‌اى از گناهكاران در برابر بعضى از سؤالات دروغ هم مى‌گويند مثلا در سوره انعام آيه 22- 24 مى‌خوانيم‌ وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا أَيْنَ شُرَكاؤُكُمُ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ- ثُمَّ لَمْ تَكُنْ فِتْنَتُهُمْ إِلَّا أَنْ قالُوا وَ اللَّهِ رَبِّنا ما كُنَّا مُشْرِكِينَ- انْظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ‌:-" آن روز كه همه آنها را محشور مى‌كنيم به مشركان مى‌گوئيم معبودهايى را كه شريك خدا مى‌دانستيد كجا هستند؟ پاسخ و عذر آنها جز اين نيست كه مى‌گويند به خدايى كه پروردگار ماست سوگند كه ما مشرك نبوديم، ببين چگونه به خودشان نيز دروغ مى‌گويند و آنچه را به دروغ شريك خدا مى‌پنداشتند از دست مى‌دهند".

بنا بر اين بهتر آن است كه در پاسخ سؤال مربوط به تناقض ظاهرى آيات مربوط به تكلم همان جوابى را بگوئيم كه بسيارى از مفسران گفته‌اند و آن اينكه: مردم در آن روز مراحل مختلفى را مى‌پيمايند كه هر مرحله ويژگى‌هايى دارد، در پاره‌اى از مراحل هيچگونه پرسش و سؤالى از آنها نمى‌شود و حتى مهر بر دهانشان مى‌نهند، فقط اعضاى پيكرشان كه آثار اعمال را در خود حفظ كرده‌اند با زبان بى‌زبانى سخن مى‌گويند، اما در مراحل ديگر قفل از زبانشان برداشته مى‌شود و به اذن خداوند به سخن مى‌آيند و بگناهان خود اعتراف مى‌كنند و خطاكاران يكديگر را ملامت مى‌نمايند بلكه سعى دارند گناه خويش را بر گردن‌