تفسير: مجازات استدراج‌

در تعقيب بحثى كه در آيات گذشته پيرامون حال گروه دوزخيان بود، در اين دو آيه يكى از مجازاتهاى الهى را كه به صورت يك سنت در باره بسيارى از گنهكاران سركش اجرا مى‌شود، بيان شده و آن همان چيزى است كه به" عذاب استدراج" از آن تعبير مى‌شود.

استدراج در دو مورد از قرآن مجيد آمده است يكى در آيه مورد بحث و ديگر آيه 44 سوره" قلم" و هر دو مورد در باره انكار كنندگان آيات الهى است.

به طورى كه اهل لغت گفته‌اند استدراج دو معنى دارد، يكى اينكه چيزى را تدريجا بگيرند (زيرا اصل اين ماده از" درجه" گرفته شده كه به معنى" پله" است، همانگونه كه انسان در صعود و نزول از طبقات پائين عمارت به بالا، يا به عكس، از پله‌ها استفاده مى‌كند، همچنين هر گاه چيزى را تدريجا و مرحله به مرحله بگيرند يا گرفتار سازند به اين عمل استدراج گفته مى‌شود).

معنى ديگر" استدراج"" پيچيدن" است، همانگونه كه يك طومار را به هم مى‌پيچند (اين دو معنى را راغب در كتاب مفردات نيز آورده است) ولى با دقت روشن مى‌شود كه هر دو به يك مفهوم كلى و جامع يعنى" انجام تدريجى" باز مى‌گردند.

پس از روشن شدن معنى استدراج به تفسير آيه باز مى‌گرديم:

خداوند در نخستين آيه مورد بحث مى‌فرمايد:" آنها كه آيات ما را تكذيب و انكار كردند تدريجا، و مرحله به مرحله، از راهى كه نمى‌دانند، در دام مجازات گرفتارشان مى‌كنيم و زندگى آنها را در هم مى‌پيچيم" (وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ‌).