امروز كه وارث مهاجران اولين هستند چه پاسخى در برابر خدا براى اين وضع فراهم ساخته‌اند؟! گرچه اخيرا حركتى در اين زمينه ديده مى‌شود. ولى هرگز كافى نيست.

بهر حال موضوع هجرت و نقش آن در تاريخ و سرنوشت مسلمانان مهمتر از آن است كه با اين مختصر بتوان تمام جوانب آن را بررسى كرد. (در جلد چهارم تفسير نمونه صفحه 89 به بعد نيز در اين باره سخنانى داشتيم، در آينده نيز ذيل آيات مناسب بخواست خدا باز سخن خواهيم گفت).

جمعى از برادران اهل سنت از احترام و اهميتى كه قرآن براى" مهاجران اولين" قائل شده خواسته‌اند چنين استفاده كنند كه آنها تا پايان عمر مرتكب هيچگونه خلافى نشدند، و بايد بدون چون و چرا، همه را بدون استثنا محترم بشماريم سپس اين موضوع را به همه" صحابه" به خاطر تمجيدى كه قرآن از آنها در جريان بيعت رضوان و غير آن كرده، تعميم داده‌اند، و عملا صحابه را بدون در نظر گرفتن اعمالشان، انسانهاى استثنايى شمرده و اجازه هر گونه نقد و و بررسى در كارهايشان را از خود سلب كرده‌اند.

از جمله مفسر معروف نويسنده المنار ذيل آيات مورد بحث حمله شديدى به شيعه كرده كه چرا آنها روى بعضى از مهاجران اولين انگشت مى‌گذارند و انتقاد مى‌كنند؟!!. در حالى كه توجه ندارند اينگونه اعتقاد در باره صحابه چه تضادى با روح اسلام و تاريخ آن دارد؟!.

شك نيست كه" صحابه" مخصوصا مهاجران نخستين احترام خاصى دارند، ولى اين احترام تا آن زمانى بوده است كه در مسير صحيح گام بر مى‌داشتند و فداكارى به خرج مى‌دادند اما از آن روز كه گروهى از صحابه از مسير واقعى‌