تفسير:

نشانه‌هاى دوزخيان!

اين آيات بحثى را كه در آيات گذشته در زمينه دانشمندان دنياپرست و همچنين عوامل هدايت و ضلالت گذشت تكميل مى‌كند، در اين آيات مردم به دو گروه تقسيم شده‌اند و صفات هر كدام توضيح داده شده:" گروه دوزخيان و گروه بهشتيان".

نخست در باره دوزخيان كه گروه اولند با تكيه به سوگند و تاكيد چنين مى‌گويد:" ما بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم" (وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ‌).

" ذرأنا" از ماده" ذرء" (بر وزن زرع) در اينجا به معنى خلقت و آفرينش است ولى در اصل به معنى پراكنده ساختن و منتشر نمودن آمده، چنان كه در قرآن مى‌خوانيم تذروه الرياح:" بادها آن را پراكنده مى‌كنند" (سوره كهف آيه 45) و از آنجا كه آفرينش موجودات موجب انتشار و پراكندگى آنها در روى زمين مى‌گردد، اين كلمه به معنى خلقت آفرينش نيز آمده است.

و در هر حال اشكال مهمى كه در اينجا پيش مى‌آيد اين است كه چگونه خداوند مى‌فرمايد:" ما بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم"، مگر نه اين است كه در جاى ديگر مى‌خوانيم‌ وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ‌ [1]: كه مطابق آن همه جن و انس تنها براى پرستش خدا و ترقى و تكامل و سعادت آفريده شده‌اند، به علاوه اين تعبير بوى جبر در آفرينش و خلقت مى‌دهد و به همين جهت بعضى از طرفداران مكتب جبر همچون" فخر رازى" براى اثبات مذهب خود با آن استدلال كرده‌اند.

[1] ذاريات آيه 56.