" يا گوشت خوك" (أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ).

زيرا" همه اينها رجس و پليدى است" و مايه تنفر طبع سالم آدمى و منبع انواع آلودگيها و سرچشمه زيانهاى مختلف (فانه رجس).

ضمير انه با اينكه مفرد است، به عقيده بسيارى از مفسران به هر سه قسمت (گوشت مردار، خون و گوشت خوك) باز مى‌گردد، و معنى جمله چنين است" همه آنچه گفته شد پليدى است" [1] و متناسب با ظاهر آيه نيز همين است كه ضمير به تمام آنها بازگردد، زيرا شك نيست كه مردار و خون همانند گوشت خوك پليد است.

سپس به نوع چهارم اشاره كرده مى‌گويد:" يا حيواناتى كه هنگام ذبح نام غير خدا بر آنها برده شده است" (أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ‌) [2] جالب اينكه به جاى ذكر كلمه" حيوان" كلمه" فسق" آمده است و همانطور كه در سابق نيز اشاره كرده‌ايم،" فسق" به معنى خارج شدن از راه و رسم بندگى و اطاعت فرمان خدا است، و لذا به هر گونه گناه فسق گفته مى‌شود، اما ذكر اين كلمه در برابر رجس كه در مورد سه موضوع حرام سابق گذشت، ممكن است اشاره به اين باشد كه گوشتهاى حرام، اصولا بر دو دسته است، گوشتهايى كه تحريم آنها به خاطر پليدى و تنفر طبع و زيانهاى جسمانى مى‌باشد، و به آن رجس اطلاق مى‌گردد، و گوشتهايى كه نه پليد است و نه از نظر بهداشتى زيان‌آور، اما از نظر اخلاقى و معنوى نشانه بيگانگى از خدا و دورى از مكتب توحيد است،

[1] در واقع كلمه" انه" به معنى" انما ذكر" است.

[2]" اهل" از ماده" اهلال" و آن در اصل از" هلال" گرفته شده است و به معنى بلند كردن صدا به هنگام رؤيت" هلال" است، سپس به هر گونه صداى بلند گفته شده است، و به نخستين صداى گريه نوزاد نيز گفته مى‌شود، و چون به هنگام سر بريدن حيوانات، نام بتها را با صداى بلند مى‌بردند تعبير به" اهل" شده است.