نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 6 صفحه : 110
بكوشد، و اين تعبير در كلمات روزمره نيز ديده مىشود، كه مىگوئيم فلان كس از
چهار طرف گرفتار قرض يا بيمارى يا دشمن شده است.
و اينكه سمت بالا و پائين ذكر نشده به خاطر آن است كه انسان معمولا در چهار
سمت، حركت و فعاليت دارد.
اما در روايتى كه از امام باقر ع نقل شده، تفسير عميقترى براى اين چهار جهت
ديده مىشود، آنجا كه مىفرمايد:" منظور از آمدن شيطان به سراغ انسان
از" پيش" رو اين است كه آخرت و جهانى را كه در پيش دارد در نظر او سبك و
ساده جلوه مىدهد، و منظور از" پشت سر" اين است كه آنها را به گرد- آورى
اموال و تجمع ثروت و بخل از پرداخت حقوق واجب به خاطر فرزندان و وارثان دعوت
مىكند، و منظور از" طرف راست" اين است كه امور معنوى را به وسيله شبهات
و ايجاد شك و ترديد، ضايع مىسازد، و منظور از" طرف چپ" اين است كه لذات
مادى و شهوات را در نظر آنها جلوه مىدهد [1]
***
در آخرين آيه مورد بحث بار ديگر فرمان بيرون رفتن ابليس
از حريم قرب خدا و مقام و منزلت بالا صادر مىشود، با اين تفاوت كه در اينجا حكم
طرد او به صورت تحقيرآميزتر و شديدتر صادر شده است و شايد به خاطر لجاجتى بود كه
شيطان در مورد اصرار در وسوسه افراد انسان به خرج داد، يعنى در آغاز تنها گناه او
سركشى از اطاعت فرمان خدا بود و به همين جهت فرمان خروج او صادر شد، اما بعدا گناه
بزرگ ديگرى بر گناه خود افزود و آن تصميم گمراه ساختن دگران بود، به او
فرمود:" از اين مقام با بدترين ننگ و عار بيرون رو و با خوارى و ذلت فرود
آى"! (قالَ اخْرُجْ مِنْها مَذْؤُماً مَدْحُوراً) [2]