نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 5 صفحه : 318
(إِلَّا أَنْ يَشاءَ رَبِّي شَيْئاً) [1] گويا
ابراهيم با اين جمله مىخواهد يك پيشگيرى احتمالى كند و بگويد اگر در گيرودار اين
مبارزهها فرضا حادثهاى هم براى من پيش بيايد هيچگونه ارتباطى به بتها ندارد،
بلكه مربوط به خواست پروردگار است براى اينكه بت بىشعور و بىجان مالك سود و زيان
خود نيست تا چه رسد به اينكه مالك سود و زيان ديگرى باشد.
سپس مىگويد:" علم و دانش پروردگار من آن چنان گسترده و وسيع است كه همه
چيز را در بر مىگيرد" (وَسِعَ
رَبِّي كُلَّ شَيْءٍ عِلْماً).
اين جمله در حقيقت دليلى براى جمله سابق است و آن اينكه بتها هرگز نمىتوانند
منشا سود و زيانى باشند، زيرا هيچگونه علم و آگاهى ندارند و نخستين شرط براى
رسانيدن سود و زيان، علم و شعور و آگاهى است، تنها خدايى كه علم و دانشش همه چيز
را احاطه كرده است مىتواند منشا سود و زيان باشد، پس چرا از خشم غير او بترسم؟.
و سرانجام براى تحريك فكر و انديشه، آنان را مخاطب ساخته مىگويد:
" آيا با اينهمه باز متذكر و بيدار نمىشويد"؟" (أَ فَلا تَتَذَكَّرُونَ).
***
در آيه بعد منطق و استدلال ديگرى را از ابراهيم بيان مىكند كه به جمعيت
بتپرست مىگويد" چگونه ممكن است من از بتها بترسم و در برابر تهديدهاى شما
وحشتى به خود راه دهم با اينكه هيچگونه نشانهاى از عقل و شعور و قدرت در اين بتها
نمىبينم، اما شما با اينكه به وجود خدا ايمان داريد و قدرت و علم او را مىدانيد،
و هيچگونه دستورى به شما درباره پرستش بتها نازل نكرده است،
[1] در حقيقت استثناء فوق شبيه
استثناء منقطع است، زيرا قدرت بر سود و زيان از بتها به كلى نفى شده و براى خداوند
اثبات گرديده است، گرچه در معنى اين جمله مفسران احتمالات ديگرى نيز دادهاند اما
آنچه در بالا گفتيم از همه صحيحتر به نظر مىرسد.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 5 صفحه : 318