آلودگيهاى اخلاقى كه عواقب شوم آنها قابل پيش‌بينى نيست و يا چيزى جز بدبختى و پريشانى نمى‌باشد همگى ظلمتند.

ظلمت و تاريكى ذاتا هولناك و توهم‌انگيز است، زيرا حمله بسيارى از جانوران خطرناك و دزدان و جانيان در پرده تاريكى صورت مى‌گيرد و هر كس خاطراتى در اين زمينه دارد، لذا به هنگام گرفتار شدن در ميان تاريكى، اوهام و خيالات جان مى‌گيرند، اشباح و هيولاهاى وحشتناك از زواياى خيال بيرون مى‌دوند، و افراد عادى را در خوف و ترس فرو مى‌برند.

ظلمت و تاريكى شعبه‌اى از عدم است و انسان ذاتا از عدم مى‌گريزد و وحشت دارد، و به همين جهت معمولا از تاريكى مى‌ترسد.

اگر اين تاريكى با حوادث وحشتناك واقعى آميخته شود و مثلا انسان در يك سفر دريايى" شب تاريك و بيم موج و گردابى حائل" محاصره شود وحشت آن به درجات بيش از مشكلاتى است كه به هنگام روز پديد مى‌آيد، زيرا معمولا راههاى چاره در چنان شرائطى به روى انسان بسته مى‌شود، همين طور اگر در شبى تاريك در ميان بيابانى راه را گم كند و صداى وحشتناك حيوانات درنده كه در دل شب طعمه‌اى براى خود مى‌جويند از دور و نزديك به گوش او رسد، در چنين لحظاتى است كه انسان همه چيز را به دست فراموشى مى‌سپارد و جز خودش و نور تابناكى كه در اعماق جانش مى‌درخشد و او را به سوى مبدئى مى‌خواند كه تنها او است كه مى‌تواند چنان مشكلاتى را حل كند، از ياد مى‌برد. اينگونه حالات دريچه‌هايى هستند به جهان توحيد و خداشناسى.

لذا در جمله بعد مى‌گويد:" در چنين حالى شما از لطف بى‌پايان او استمداد مى‌كنيد گاهى آشكارا و با تضرع و خضوع و گاهى پنهانى در درون دل و جان او را مى‌خوانيد" (تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً).

" و در چنين حالى فورا با آن مبدء بزرگ عهد و پيمان مى‌بنديد كه اگر