زمين گامهاى نخستين حيات و زندگى آنها است، او است كه از نظام اين مرگ و زندگى با خبر است، حتى گامهاى مختلفى را كه يك دانه به سوى زندگى كامل و شكوفان شدن برمى‌دارد در هر لحظه و هر ساعت در پيشگاه علم او آشكار است.

بيان اين موضوع يك اثر" فلسفى" دارد و يك اثر" تربيتى".

اما اثر فلسفى آن اين است كه پندار كسانى را كه علم خدا را منحصر به كليات مى‌دانند، و معتقدند كه خدا از جزئيات اين جهان آگاهى ندارد، نفى مى‌كند، و صريحا مى‌گويد كه خدا از همه كليات و جزئيات آگاهى كامل دارد [1] و اما اثر تربيتى آن روشن است، زيرا ايمان به اين علم وسيع پهناور به انسان مى‌گويد تمام اسرار وجود تو، اعمال و گفتار تو، نيات و افكار تو، همگى براى ذات پاك او آشكار است با چنين ايمانى چگونه ممكن است انسان مراقب حال خويش نباشد و اعمال و گفتار و نيات خود را كنترل نكند.

و در پايان آيه مى‌فرمايد" هيچ تر و خشكى نيست مگر اينكه در كتاب مبين ثبت است" (وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ‌).

اين جمله با عبارتى كوتاه وسعت بى‌انتهاى علم خدا را به همه موجودات بيان مى‌كند. و هيچ چيز از آن مستثنى نخواهد بود، زيرا منظور از" تر" و" خشك" معنى لغوى آن نيست بلكه اين تعبير معمولا كنايه از عموميت مى‌باشد.

در مورد كِتابٍ مُبِينٍ‌ احتمالات مختلفى از ناحيه مفسران داده شده است ولى بيشتر به نظر مى‌رسد كه منظور از" كتاب مبين" همان مقام علم پروردگار است يعنى همه موجودات در علم بى‌پايان او ثبت مى‌باشند، و تفسير آن به" لوح محفوظ" نيز قابل تطبيق بر همين معنى است، چه اينكه بعيد نيست كه لوح محفوظ نيز همان صفحه علم خدا باشد.

[1] براى توضيح بيشتر به كتاب خدا را چگونه بشناسيم مراجعه شود.