حقيقتى را درك كردند براى دگران بازگو كنند. و چون ظلمت خود خواهى و خود پرستى و لجاجت و جهل گرداگرد آنها را فرا گرفته، نمى‌توانند چهره حقايق را ببينند و به اين ترتيب از اين سه نعمت بزرگ (شنيدن و ديدن و گفتن) كه انسان را با دنياى خارج مربوط مى‌سازد محرومند.

بعضى از مفسران معتقدند كه منظور از افراد كر مقلدينى هستند كه بدون چون و چرا از رهبران گمراهى تبعيت مى‌كنند و گوش خود را بسته‌اند كه صداى رهبران الهى را نمى‌شنوند، و منظور از افراد گنگ همان رهبران گمراه هستند كه حقايق را بخوبى درك مى‌كنند، اما براى حفظ موقعيت و منافع مادى خويش مهر سكوت بر لب زده‌اند و هر دو دسته در ظلمت جهل و خود پرستى گرفتارند [1] و بدنبال آن مى‌فرمايد:" خداوند هر كس را بخواهد گمراه مى‌كند و هر كس را بخواهد بر جاده مستقيم قرار ميدهد" (من يشاء اللَّهُ يُضْلِلْهُ وَ مَنْ‌ يشاء يَجْعَلْهُ عَلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ‌).

سابقا گفته‌ايم نسبت دادن هدايت و ضلالت به مشيت و اراده خدا موضوعى است كه آيات ديگر قرآن آن را بخوبى تفسير مى‌كنند، در يك جا ميخوانيم‌ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ‌" خداوند ستمگران را گمراه مى‌كند" و در جاى ديگر وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِينَ‌" تنها فاسقان را گمراه مى‌كند" و در جاى ديگر وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا" كسانى كه در راه ما مجاهده كنند آنها را به راههاى مستقيم خود هدايت خواهم كرد" از اين آيات و آيات ديگر قرآن بخوبى استفاده مى‌شود كه هدايتها و ضلالتهايى كه در اين موارد به اراده خدا نسبت داده شده است در حقيقت پاداش و كيفرهايى است كه در مقابل انجام اعمال نيك و بد به بندگان مى‌دهد و به تعبير روشنتر گاهى اعمال فوق العاده زشتى از انسان سر مى‌زند كه بر اثر آن تاريكى وحشتناكى روح او را احاطه خواهد كرد، چشمان حقيقت بين از او گرفته ميشود، و گوش او صداى حق را نمى‌شنود،

[1] الميزان جلد هفتم صفحه 84.