نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 5 صفحه : 223
آفرينش مانند كتاب بزرگى است كه همه چيز در آن آمده است و چيزى در آن فروگذار
نشده.
هيچ مانعى ندارد كه هر دو تفسير با هم در آيه منظور باشد زيرا نه در قرآن چيزى
از مسائل تربيتى فروگذار شده، و نه در عالم آفرينش نقصان و كم و كسرى وجود دارد.
و در پايان آيه ميگويد" تمام آنها بسوى خدا در رستاخيز جمع مىشوند"
(ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ).
ظاهر اين است كه ضمير" هم" در اين جمله به انواع و اصناف جنبندگان و
پرندگان برمىگردد، و به اين ترتيب قرآن براى آنها نيز قائل به رستاخيز شده است و
بيشتر مفسران نيز اين مطلب را پذيرفتهاند كه تمام انواع جانداران داراى رستاخيز و
جزاء و كيفرند، تنها بعضى منكر اين موضوع شده، و اين آيه و آيات ديگر را طور ديگر
توجيه كردهاند مثلا گفتهاند منظور از" حشر الى اللَّه" همان باز گشت
به پايان زندگى و مرگ است [1] ولى همانطور كه اشاره كرديم ظاهر اين تعبير در قرآن مجيد
همان رستاخيز و برانگيخته شدن در قيامت است.
روى اين جهت آيه به مشركان اخطار مىكند خداوندى كه تمام اصناف حيوانات را
آفريده، و نيازمنديهاى آنها را تامين كرده، و مراقب تمام افعال آنها است و براى
همه رستاخيزى قرار داده، چگونه ممكن است براى شما حشر و رستاخيزى قرار ندهد و به
گفته بعضى از مشركان چيزى جز زندگى دنيا و حيات و مرگ آن در كار نباشد.
***
[1] اين احتمال را نويسنده المنار از
ابن عباس نقل كرده است.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 5 صفحه : 223