سپس آنها را تهديد مى‌كند كه سعى كنيد پيش از آنكه گرفتار يكى از دو عقوبت شويد در برابر حق تسليم گرديد، نخست اينكه صورتهاى شما را بكلى محو كرده و تمام اعضايى كه به وسيله آن حقايق را مى‌بينيد و مى‌شنويد و درك مى‌كنيد از ميان برده، سپس صورتهاى شما را به پشت سر بازگردانيم (مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى‌ أَدْبارِها) [1] شايد نياز به يادآورى نداشته باشد كه منظور از اين جمله از كار افتادن عقل و هوش و چشم و گوش آنها از نظر عدم درك واقعيات زندگى و انحراف از صراط مستقيم است، همانطور كه در حديثى از امام باقر ع نقل شده كه فرمود:" منظور از آن محو كردن وجوه آنها در مسير هدايت و بازگرداندن آنها به عقب در مسير گمراهى و ضلالت است" [2] توضيح اينكه: اهل كتاب، مخصوصا يهود، هنگامى كه با آن همه نشانه‌هاى روشن در برابر حق تسليم نشدند و آگاهانه به لجاجت و عناد برخاستند، و در صحنه- هاى مختلف اين خلافگويى و خلافكارى آگاهانه را تكرار كردند تدريجا به صورت يك طبيعت ثانوى براى آنها شد، گويى به كلى افكارشان مسخ و چشم و گوششان كور و كر شد و چنين كسانى به جاى اينكه در زندگى به پيش بروند به قهقرا و عقب بازمى‌گردند و اين است جزاى آنهايى كه حق را دانسته انكار مى‌كنند. و اين در حقيقت شبيه همان چيزى است كه در آغاز سوره بقره آيه 6 به آن اشاره شده است.

بنا بر اين منظور از" طمس و محو و بازگرداندن به عقب" در آيه فوق همان محو فكرى و روحى و عقب گرد معنوى است.

و اما مجازات دوم كه به آن تهديد شده‌اند اين است كه:" آنها را از رحمت‌

[1]- طمس در اصل به معنى محو آثار چيزى است مثل اينكه خانه‌اى را ويران كنند و سپس جاى آن را به كلى صاف كرده، آثار بناى سابق را از آن برچينند ولى بطور كنايه در مورد چيزهايى كه از اثر و خاصيت افتاده نيز گفته مى‌شود.

[2]- مجمع البيان جلد سوم صفحه 55 ذيل آيه فوق.