از بعضى از آيات قرآن (مانند آيه 12 سوره سجده) استفاده مى‌شود كه گناهكاران در قيامت با مشاهده عذاب الهى از كار خود پشيمان مى‌شوند ولى پشيمانى آنها سودى نخواهد داشت. چنين كسانى درست مانند مجرمانى هستند كه وقتى چشمشان به چوبه دار افتاد و طناب دار را بر گلوى خود احساس كردند، از كار خود پشيمان مى‌شوند، روشن است كه اين پشيمانى نه فضيلت است و نه افتخار و نه تكامل، و بهمين جهت چنان توبه‌اى بى اثر است.

البته اين آيه با رواياتى كه مى‌گويد: توبه تا آخرين نفس پذيرفته مى‌شود هيچگونه منافاتى ندارد، زيرا منظور از آن روايات لحظاتى است كه هنوز نشانه‌هاى قطعى مرگ را مشاهده نكرده و به اصطلاح ديد برزخى پيدا ننموده است.

دسته دوم: از كسانى كه توبه آنها پذيرفته نمى‌شود آنها هستند كه در حال كفر از جهان مى‌روند، در آيه فوق در باره آنها چنين مى‌فرمايد: وَ لَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ:" آنها كه در حال كفر مى‌ميرند توبه براى آنان نيست".

اين حقيقت در آيات متعدد ديگرى از قرآن مجيد نيز بازگو شده است‌ [1] اكنون اين سؤال پيش مى‌آيد كه چنين كسانى كه در حال كفر از دنيا مى‌روند چه موقع توبه مى‌كنند كه توبه آنها پذيرفته نخواهد شد؟.

بعضى احتمال داده‌اند كه توبه آنها در عالم ديگر پذيرفته نمى‌شود و بعضى احتمال داده‌اند كه منظور از توبه در اينجا توبه بندگان نيست، بلكه" توبه خداوند" يعنى بازگشت او به عفو و رحمت مى‌باشد، ولى ظاهر اين است كه آيه هدف ديگرى را تعقيب مى‌كند و مى‌گويد:" كسانى كه از گناهان خود در حال صحت و سلامت و ايمان توبه كرده‌اند ولى در حال مرگ با ايمان از دنيا نرفتند، توبه‌هاى گذشته آنها نيز بى اثر است".

توضيح اينكه مى‌دانيم يكى از شرائط قبولى اعمال نيك انسان" موافات بر

[1]- سوره آل عمران- 91- بقره- 161- بقره- 217- محمد- 34.