اسلام به كسى وعده نجات قطعى نميدهد و وعده آن آميخته با ترديد است زيرا بسيارى از اين وعده‌ها با كلمه" لعل" شروع شده است.

پاسخ:

اتفاقا اين تعبير يكى از نشانه‌هاى عظمت و واقع‌بينى و واقع‌گويى قرآن مجيد است زيرا قرآن اين كلمه را در جايى به كار مى‌برد كه گرفتن نتيجه احتياج به شرائطى دارد كه به وسيله كلمه" لعل" اشاره اجمالى به آن شرائط شده است مثلا سكوت كردن به هنگام شنيدن آيات قرآن و گوش فرا دادن به مضمون آيات به تنهايى كافى نيست كه انسان مشمول رحمت الهى شود بلكه علاوه بر آن، درك و فهم آيات و به كار بستن آنها نيز لازم است و لذا قرآن ميگويد: و اذا قرء الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‌ (اعراف- 204) يعنى هنگامى كه قرآن خوانده ميشود گوش فرا دهيد و خاموش باشيد شايد مشمول رحمت شويد.

اگر قرآن ميگفت حتما مشمول رحمت خواهيد شد دور از واقع‌بينى بود زيرا همانطور كه گفتيم اين موضوع شرائط ديگرى هم دارد ولى هنگامى كه ميگويد" شايد" سهم ساير شرايط محفوظ مانده است، ولى عدم توجه باين حقيقت موجب خرده‌گيرى بر اين آيات شده و حتى بعضى از دانشمندان ما نيز معتقد شده‌اند كه" لعل" در اين گونه موارد معنى" شايد" نمى‌دهد در حالى كه اين سخن نيز يك نوع خلاف ظاهر بدون دليل است (دقت كنيد).

در آيه مورد بحث با اينكه اشاره به چهار ماده مهم از عالى‌ترين دستورهاى اسلامى شده باز براى اينكه از بقيه برنامه‌هاى سازنده اسلامى غفلت نشود كلمه" لعل" را به كار برده است.