شان نزول:

همانگونه كه در شرح محتواى سوره نيز اشاره كرديم به اعتقاد اكثر مفسران اين سوره نخستين سوره‌اى است كه بر پيغمبر اكرم ص نازل شده است، بلكه به گفته بعضى پنج آيه فوق به اتفاق همه مفسران در آغاز وحى بر رسول اكرم ص نازل شده، مضمون آن نيز مؤيد اين معنى است.

در روايات آمده است كه پيغمبر اكرم ص به كوه" حرا" رفته بود جبرئيل آمد و گفت: اى محمد بخوان! پيامبر ص فرمود: من قرائت كننده نيستم.

جبرئيل او را در آغوش گرفت و فشرد، و بار ديگر گفت: بخوان! پيامبر ص همان جواب را تكرار كرد، بار دوم نيز جبرئيل اين كار را كرد، و همان جواب را شنيد، و در سومين بار گفت: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ‌ ... (تا آخر آيات پنجگانه).

اين سخن را گفت و از ديده پيامبر ص پنهان شد.

رسول خدا ص كه با دريافت نخستين اشعه وحى سخت خسته شده بود به سراغ خديجه آمد، و فرمود: زملونى و دثرونى:" مرا بپوشانيد و جامه‌اى بر من بيفكنيد تا استراحت كنم" [1]" طبرسى" در" مجمع البيان" نيز نقل مى‌كند كه رسول خدا ص به خديجه فرمود هنگامى كه تنها مى‌شوم ندايى مى‌شنوم (و نگرانم!).

خديجه عرض كرد: خداوند جز خير در باره تو كارى نخواهد كرد، چرا

[1]" ابو الفتوح رازى" جلد 12 صفحه 96 (با كمى تلخيص)- همين معنى را بسيارى از مفسران عامه و خاصه با شاخ و برگهاى بيشترى كه بعضى قابل قبول نيست نقل كرده‌اند.