" كدح" (بر وزن مدح) به معنى تلاش و كوششى است كه با رنج و تعب همراه باشد، و در جسم و جان اثر بگذارد، و لذا به گاو سخت‌كوشى كه آثار كار كردن در جسم او ظاهر شده" ثور فيه كدوح" مى‌گويند.

در تفسير" كشاف" و" فخر رازى" و" روح المعانى" آمده است كه: اين كلمه در اصل به معنى خراشى است كه بر پوست تن وارد مى‌شود، و به همين مناسبت به تلاشهايى كه در روح انسان اثر مى‌گذارد، اطلاق شده است.

اين آيه اشاره به يك اصل اساسى در حيات همه انسانها است، كه همواره زندگى آميخته با زحمت و رنج و تعب است، حتى اگر هدف رسيدن به متاع دنيا باشد، تا چه رسد به اينكه هدف آخرت و سعادت جاويدان و قرب پروردگار باشد، اين طبيعت زندگى دنيا است، حتى افرادى كه در نهايت رفاه زندگى مى‌كنند آنها نيز از رنج و زحمت و درد بر كنار نيستند.

تعبير به" ملاقات پروردگار" در اينجا، خواه اشاره به ملاقات صحنه قيامت كه صحنه حاكميت مطلقه او است باشد، يا ملاقات جزا و پاداش و كيفر او، يا ملاقات خود او از طريق شهود باطن، نشان مى‌دهد كه اين رنج و تعب تا آن روز ادامه خواهد يافت، و زمانى به پايان مى‌رسد كه پرونده اين دنيا بسته شود و انسان با عملى پاك خداى خويش را ملاقات كند.

آرى راحتى بى‌رنج و تعب، تنها در آنجا است.

خطاب به" انسان" كه همه نوع انسان را شامل مى‌شود (با توجه به تكيه بر انسانيت انسان) بيانگر اين حقيقت است كه خداوند نيروهاى لازم را براى اين حركت مستمر الهى در وجود اين اشرف مخلوقات آفريد.

و تكيه بر عنوان" رب" (پروردگار) اشاره به اين است كه اين سعى و تلاش جزئى از برنامه ربوبيت و تكامل و تربيت انسان است.

آرى ما همه مسافرانى هستيم كه از سرحد عدم بار سفر بسته، و به اقليم‌