است كه انجام مى‌داديد).

و به اينها نيز مى‌گويد:" إِنَّكُمْ مُجْرِمُونَ‌":" اين تهديد به خاطر آن است كه شما مجرميد" [1] و به هر حال نشان مى‌دهد كه سرچشمه عذاب الهى جرم و گناه انسان است كه از بى‌ايمانى يا اسارت در چنگال شهوات ناشى مى‌شود.

همانها كه به زرق و برق دنيا و لذات و شهوات آن مغرور و فريفته شدند، و عذاب الهى را براى خود خريدند.

بسيارى از مفسران گفته‌اند كه اين آيه در باره قبيله" ثقيف" نازل شد كه پيامبر ص به آنها فرمود:" نماز بخوانيد" آنها گفتند: ما هرگز در برابر كسى خم نمى‌شويم، و اين براى ما عيب است! پيامبر ص فرمود:

لا خير فى دين ليس فيه ركوع و لا سجود

:" دينى كه در آن ركوع و سجود نباشد ارزشى ندارد"! [2] آنها نه فقط از ركوع و سجود ابا داشتند بلكه اين روح غرور و نخوت‌

[1] اين آيه در حقيقت محذوفى دارد و در تقدير به گفته مجمع البيان چنين است‌ كُلُوا وَ تَمَتَّعُوا قَلِيلًا فان الموت كائن لا محالة ولى به نظر مى‌رسد مناسبتر اين است كه در تقدير چنين باشد: كُلُوا وَ تَمَتَّعُوا قَلِيلًا و انتظروا العذاب فانكم مجرمون.

[2]" مجمع البيان" جلد 10 صفحه 419، و همين معنى را" آلوسى" در" روح المعانى" و" قرطبى" در تفسير خود و" زمخشرى" در" كشاف" و" روح البيان" ذيل آيه مورد بحث نقل كرده‌اند.